Добавлено (15-Авг-2014, 18:15)
---------------------------------------------

Добавлено (28-Авг-2021, 19:10)
---------------------------------------------
–Ishlar katta-ku! – dedi Dalavoy otdan tushmasdan.
Negadir dadamning rangi oʻchib ketdi. Arra qoʻlidan tushib qorga koʻmilib qoldi.
–Kelinglar, mehmonlar, – dedi esankirab.
Avval dalavoy bilan, keyin pochapoʻstinli kishi bilan qoʻshqoʻllab koʻrishdi. Ikkovlari ham egarda oʻtirgancha istar-istamas qoʻl choʻzishdi.
– Qani uyga, – dedi dadam qoʻlini koʻksiga qoʻyib. – Bir piyola choyimiz bor.
Dalavoy ingichka sargʻish moʼylovini chimchilab dadamga bir qarab qoʻydiyu, mexmonga yuzlandi.
– Nima qildik, oʻrtoq Toshev? Borib turgan jinoyat-ku bu!
Dadam butunlay dovdirab qoldi.
– Nima gunoh qildim, ukam, – dedi Dalavoyga. – Aybim boʻlsa ayting, benovotman.
– Tagʻin oʻzini goʻllikga soladi-ya! – Dalavoy tish orasidan chirt etib tupurdi. – Ruhsatingiz bormi? – dedi ovozi temirdek jaranglab.
– Nimaga? – Dadam madad kuntgandek endi mehmonga yuzlandi. – Nimaga ruxsat olishim kerak, oʻrtoq Toship?
– Daraxt kesishga! – Dalavoy shiddat bilan otdan sakrab tushdi. – Qani qogʻozingiz?
– Qanaqa qogʻoz? – Dadam goh Dalavoyga, goh pocha-poʻstinli mexmonga javdirab qaray boshladi. – Axir... Axir bu oʻzimning tomorqamdagi daraxtku. Mana qarang, qurib qolgan. – U gapining rostligini isbotlash bilakdek shoxni maxsi-kalishli oyogʻi bilan bir tepgan edi, qars etib sindi. – Koʻrdingizmi, qurib qolgan. Kuzda kesib olmoqchi edim-u vaqt boʻlmadi. – U boyadan beri burnini tortib turgan akamga dashnom berdi. – Nega anqayib turibsan? Bor oyinga ayt, choy qoʻysin, mehmonlar keldi, degin.
Akam ikkalamiz tizzagacha qorga botib, oldinma-ketin uyga yugurdik. Gurji kuchugim ham qorda koʻmilgancha ketimizdadan chopdi. Oyim hamon isitmalab yotgan kichik akamning boshida mungʻayib oʻtirgan ekan.
–Oyi, Dalavoy keldi! – dedi akam hovliqib.
Oyim sakrab oʻrnidan turib ketdi.
– Voy shoʻrim! Ertalabdan beri oʻng qovogʻim uchayotgan edi-ya. Bu koʻrgulik ham bor ekan.
U birpasda hujradan turshak, jiyda, ikkita zogʻora olib chiqdi. Sandal ustiga yamoq dasturxon yozdi.
Zum oʻtmay uyga rangi oʻchgan dadam, ketidan Dalavoy bilan pochapoʻstinli mehmon kirib kelishdi. Oyim Dalavoyga peshvoz chiqdi.
– Keling, opovsi, yaxshi yuribsizmi, kelinim yaxshimilar? – dedi ovozi titrab. – Kiraveringlar. Yoʻq, yoʻq piymangizni yechmang, uy sovuq.
Dalavoy piymasini qorini qoqqan boʻldi-da, kegiz ustidan yurib, sandal chetiga bordi.
– Hozir choy qaynaydi, oʻrgilay! – Onam tashqariga chiqib ketayotkan edi, Dalavoy toʻxtatdi.
– Ovora boʻlmang, biz ketamiz, – u akamga yuzlandi. – Siyoh-ruchkang bormi?
Akam tokchadan siyoxdon, "qurbaqa" peroli ruchka oldi.
– Nima qilyabsiz, aylanay? – oyimning rangi dokadek oqarib ketdi.
– Oʻynayabman! – Dalavoy piymasining qori bilan sandal chetidagi, koʻrpachaga choʻkkaladi. – Koʻrib turibsiz-ku, nima qilmoqchiligimni! – U ostonada turgancha, papiros chekib, uy ichini jirkanibroq tomosha qilayotgan pochapoʻstinli mehmonga qaradi. – Oʻzim yozaveraymi?
Mehmon "ma'qul" degandek bosh irgʻab qoʻydi.
Dalavoy charm paltosining ich choʻntagidan qogʻoz oldi. Ruchkani siyoxdonga botirgan edi, qirs etgan ovoz chiqdi. U jahl bilan yana botirdi. Peroga siyoh oʻrniga muz ilashib chiqdi.
– Qanaq oʻquvchisan oʻzi? – Dalavoy sargʻish qoshini chimirib, akamga qaradi. – Siyohing muzlab qopti-ku.
Toʻsatdan oyim yigʻlab yubordi.
– Nima qilaylik, oʻrgilay, – dedi iltijo bilan. – Soviqni koʻrmaysizmi? Manavinisi uch kundan buyon ol ket, ol qoʻy boʻlib yotibti. – U sandal yonida yotgan akamga imo qildi. – Bolaginamdan ajralib qolaman shekilli.
Dalavoy ruchkani yana muzlagan siyohga botirgan edi, onam uning qoʻliga yopishdi.
– Yozmang, jon ukam, yozmang, rahmingiz kelsin.
Dalavoy ijargʻanib, qoʻlini siltab tortdi. Kulrang koʻzlari qisilib ketdi.
– Torting qoʻlingizni! – dedi shiddat bilan.
– Hoʼv! – dadamning taxdidli ovozini eshitib, burilib qaradim-u qoʻrqib ketdim. Uning yuzida boyagi yalinchoq ifodadan asar ham qolmagan, koʻzi gʻazabdan chaqnar edi.
– Hoʻv, olifta! – dedi yana oʻsha tahdidli ohangda. – Tur oʻrningdan! Xudo boʻlsangam piymangni yech. – U bir hatlashda Dalavoyning tepasiga keldi. – Yech deyabman. Tiq oyogʻingni tanchaga! Tiqib koʻr, oʻtirib koʻr birpas!
Dalavoy beixtiyor oʻrnidan turib ketdi. Esankirab qolgan mehmonga bidir-bidir qilib gapira boshladi:
– Eshitdingiz, oʻrtoq Toshev? Guvoh boʻlasiz? Xizmat burchimni bajarayotganimda haqorat qildi. Aktga shuniyam qoʻshamiz.
– Daraxtni katta xolang ekib qoʻyganmas! – Dadamning moʻylovi titray boshladi. U qattiq gʻazablansa, moʻylovi titrab ketardi. – Qani, tuyogʻingni shiqqilat! – dedi tahdid bilan.
– Nima urmoqchimisan! – Dalavoy kulrang koʻzlarini yiltiratib, gʻazabnok pichirladi. – Qani chertib koʻr-chi. Yetti pushtingni quritib yuboraman!
– Yoʻqol deyabman! – Endi dadamning butun vujudi titrab ketdi.
– Eshitdingiz-a, oʻrtoq Toshev? Bu gapiniyam eshitdingiz-a? – Dalavoy eshik tarafga tisarilib borarkan, mehmonga qarab, gapini tasdiqlatib oldi. – Yozamiz, hammasini yozamiz!
Onam iltijo bilan Dalavoyning yelkasiga osildi.
– Jon ukam, kechiring, jon ukam! Iloyo martabangiz bundan ham ulugʻ boʻlsin!
Dalavoy bir siltab uning kaftini yelkasidan olib tashladi. Onam endi pochapoʻstinli kishiga yoʻlbora boshladi.
– Jon xoʻjayin, koʻnglingizga olmang, adasi bilmasdan gapirib yubordilar.
– Yalinma deyapman! – dadam shunday xayqirdiki, muz bosan derazalar zirillab ketdi. Boyadan beri koʻzini ocholmay yotgan kichkina akam olazarak boʻlib, atrofiga javdiray boshladi.
– Oyi, suv, – dedi ovozi xirillab.
Tashqarida tuyoqlarning boʻgʻiq dukuri eshitildi. Uy ichi oʻlik chiqqandek jimjit boʻlib qoldi. Dadam hamon moʻylovi uchgancha pishqirib nafas olib, uy oʻrtasida turar, oyim ostonaga oʻtirib qolgan, katta akam deraza oldida turgancha tashqarini tomosha qilardi. Beshik gʻichirlab, ukam gʻingshiy boshladi. Biroq onam oʻrnidan turmadi.
– Yomon ish boʻldi, – dedi sekin. – Endi sudga beradi.
Dadam uy oʻrtasida anchagacha qotib turdi-da, indamay chiqib ketdi. Bir ozdan keyin tomorqa tomondan boltaning qarsillagan ovozi keldi.
Qayragʻochning choʻgʻi ham oʻriknikiga oʻxshagan baland boʻlarkan. Sandal isishi bilan jon kirib, yuzimiz qizarib qoldi. Faqat dadamning qovogʻi ochilmadi. Onam akamning boshidan jilmas, nuqul xoʻrsinar, "oʻzing asra", deb qoʻyardi. Kechki ovqatni opam qildi. Qorongʻu tushgandan keyin akamning ahvoli ogʻirlashdi. U endi alahlamas, havo yetishmayotgandek qisqa-qisqa nafas olar, dam-badam choʻchib tushar edi. Onam unsiz yum-yum yigʻlar, dadamga iltijoli termilardi. Oxiri boʻlmadi. Dadam eski choʻponini kiydi, boshiga telpagini bostirdi. Oyim qayoqqa degandek qaragan edi, qisqagina qilib:
– Achinskaga! – dedi.
– Kelmaydi. – Onam zorlanib bosh chayqadi. – Yarim kechada qor kechib kelarmidi?
Dadam eshikni qarsillatib yopgancha chiqib ketdi. Uy ichiga yurakni sirqiratuvchi sukunat choʻkdi. Hujradagi soat chiqillaydi, akamning qisqa-qisqa nafas olishi eshitiladi. Derazaga quruq qor uchqunlari zirillab uriladi. Allaqaysi teshikdan huvillab sovuq kiradi. Issiq sandal elitdi shekilli, uxlab qopman. Bir mahal tashqarida itning akillashi, dadamning"yot" deb baqirishidan uygʻonib ketdim. Kimdur yoʻlakda gursillatib yer tepindi. Ogʻzidan bugʻ chiqib turgan dadam kirib keldi. Ketidan uzun shinel kiygan, qulogʻini sharf bilan oʻrab olgan Achinska kirdi. Oq xalati boʻlmasa ham, koʻz oynagidan tanidim. Dadambing moʻylovi, vrachning qoshi qordan oppoq boʻlib ketgan edi.
Oyim darrov oʻrnidan turdi. Salom berdi. Achinska shinelini yechib, yelkasiga qoʻngan qorni kabshandozga qoqdi. Qulogʻini oʻrab olgan sharfni yechgan edi, oppoq siyrak sochlari peshonasiga yoyilib tushdi.
– Nastoyashiy Sibir! – dedi negadir jilmayib. Sandal chetiga choʻkkalab qoʻlini tanchaga tiqdi. Dadamning qoʻlida kichkina jamadon borligini endi koʻrdim. Achinska qoʻlini bir oz isitgach, muzlab qolgan koʻzoynagini roʻmolchasi bilan artdi.

Добавлено (28-Авг-2021, 19:14)
---------------------------------------------
–Issik suv bar? – deb soʻradi onamga qarab.
Onam samovorni yangilash uchun darrov oshxonaga yugurdi. Vrach akamning koʻylagini yechib, "alyo-alyo" qilib koʻrdi. Sekin bosh chayqab qoʻydi. Qiyofasi jiddiy edi. Keyin jamadondan yagltiroq quticha oldi.
Ukol qilish uchun dori toʻldirayotganida akam xozir dod soladi, deb turgan edim, biroq u akamning ishtonini tushirib, ukol qilganida akam dodlamadi. Gʻingshib qoʻydi, xalos. Chamasi ogʻriqni payqamadi ham.
– Nichego, – didi Achinska dadamni yupatib. – Yakshi bala. Tuzaladi.
Chindan ham koʻp oʻtmay, akam koʻzini ochdi. Biroq, vrach ikkinchi ukolni qilayotganda yigʻlab hamma yoqni buzib yubordi. Achinskaning jahli chiqmadi.
– Vsyo, vsyo, – dedi jilmayib – Ugil bala yigʻlamaydi.
Keyin dadam ikkovlari sandal chetida oʻtirib, choy ichishdi. Urush gʻalaba bilan bitgani, endi non koʻpashi, yana allanimalarni gapirishdi. Koʻzim yumilib ketayotgan boʻlsa ham vrach akamni yana nima qilishini bilgim kelib, chidab oʻtirardim. Dadam gap orasida bugun oʻtgan voqeani ham aytib berdi. Achinska qoshini chimirib, bir zum oʻyga toldi. Koʻm-koʻk koʻzlariga jiddiyat choʻkdi. Biroq qoʻl siltab qoʻya qoldi.
– Chepuxa! Xish nima qilmaydi.
Nihoyat u sargʻish qogʻozga oʻralgan allaqanday dorini majbur qilib akamga ichirdi. Yana toʻrt-beshta shunaqa qogʻozlardan qoldirdi. Oʻrnidan turayotgan edi, dadam onamga imo qildi. Onam hujraga ildam kirib ketdi-da, zum oʻtmay, bogʻlangan chogʻroq xalta koʻtarib chiqdi.
– Aybga buyurmaysiz, doʻxtir, – dedi dadam xaltani Achinskaga uzatib. – Pul yoʻq edi.
Achinska shinelining bir yengini kiygan joyida turib qoldi.
– Bu nima? – dedi xaltaga imo qilib.
– Turshak, – dadam xijolat chekib, iljaydi. – Qantak oʻrikniki. Qoq quruq. Boʻyrada quritganman. Bittasiyam yerga tushmagan.
Achinska yengi kiyilmagan qoʻli bilan xaltani nari surdi.
– Balaga kompot kiling. Isitma tushadi. Yakshi boʻladi.
Endi dadam astoydil yalina boshladi:
– Yoʻq demang, doʻxtir. Oʻz qoʻlim bilan quritganman.
Gapga oyim aralashdi.
– Marjangizga oborasiz, doʻxtir, padarka...
Achinska keskin bosh chayqadi.
– Balaga kompot kiling. – Shunday dedi-yu, xaltani devorga suyab, etigini kiydi-da, tashqari chiqdi. Dadam shosha-pisha unga ergashdi.
– Iloyo baraka toping, – deb qoldi onam eshikdan moʻralab. – Bola-chaqangizning rohatini koʻring.
Yana sukunat choʻkdi. Ammo endi bu boyagidek koʻngilni gʻashlovchi jimjitlik emas edi.
Ertasiga kech uygʻondim. Katta akam maktabga ketgan, kichik akam sandal chetida yostiqqa suyanib oʻtirgancha, sutchoy ichar, dadam bilan oyim tumshigʻidan chak-chak suv tomayotgan eski samovarni oʻrtga qoʻyib gaplashib oʻtirishardi. Qor tingan, tashqarida quyosh charaqlab ketgan shekilli, uy ichi yop-yorugʻ edi. Endi sutchoyga zogʻora non botirib yeyishga kirishgan edim, tashqarida kuchugim jon holatda akillay boshladi. Eshik sharaqlab ochildi-yu, ostonada Dalavoy paydo boʻldi. U kechagi charm paltosida, kechagi piymasida edi.
Dadam bilan oyim bir seskanib tushishdi. Hozir janjal boʻlishini bilib, mening ham yuragim orqaga tortib ketdi. Biroq hech qanaqa janjal boʻlmadi. Dalavoy ostonada turib, negadir jilmaydi.
– Assalomu alaykum! – dedi baland ovozda. Shunda uning judayam qoʻrqinchli odam emasligini payqadim. Dadam rangiga qon yugirib, asta oʻrnidan turdi.
– Keling, keling, – dedi-da, borib koʻrishdi. Oyim darrov dasturxonga jiyda, yongʻoq keltirib qoʻydi. Dalavoy bu safar piymasini yechib chiqdi. Onam yangi koʻrpacha boʻlmagani uchun sandal toʻridagi koʻrpachaning orqasini oʻgirib, qaytadan yozdi. Dadam mehmonning orqasiga yostiq qoʻydi. Dalavoy piyolani aylantirib-aylantirib, choy hoʻplarkan, menga qarab koʻzini qisdi.
– Qalay, polvon!
Uyalganimdan yerga qarab oldim. Shunda undan allaqanday qoʻlansa hid kelayotganini payqadim.
– Oʻzizam ja haligidaqa odamsiz-da, oka! – Dalavoy dadamga yuzlanib, baralla ovozda kuldi. – Qilar ishni qip qoʻyib, tagʻin odamni soʻkib oʻtiribsiz, oka.
Dadam uzurli qiyofada yelkasini qisdi.
– Endi, ukam, jahl chiqqanda, aql ketadi...
– Oʻziyam ja, kattasini agʻdaribsiz-da, oka! – Dalavoy negadir yana kuldi. – Ha, endi shunaqa ekan, bir ogʻiz aytmaysizmi, shu ishni shunday qilmoqchiman, deb. Axir jahon bedarvoza emas, tartib bor, zakun bor...
Dadam xijolat chekib, dasturxon chetini himara boshladi.
– Endi, ukam, biz bir poʻristoy odammiz. Bunaqa qonunlarni tushunmasak, bu yoqda bolalar soviqda qildi.
– Shu-da endi, oka! – Dalavoyning milki qizarib ketgan kulrang koʻzlarida samimiy tabassum oʻynadi. Dadamning yelkasiga qoqdi. – Bir ogʻiz maslahat solsangiz-u, hammasini zakonniy qilardik.
Boyadan beri indamay choy quyib uzatayotgan onam endi gapga aralashdi.
– Bu odam bilmabtilar-da, jon ukam, xatolaridan kecha qoling.
Dalavoy oyimga qaramadi, dadamga tikilgancha, jiddiy tortdi.
– Endi, oka, biz bir joyning odamimiz, ot tepkisi otga oʻtmaydi.
– Rahmat, ukam, – dadam yana boshini xam qildi. – Siz bizlarni siylasangiz, sizni Xudo siylasin.
– Men-ku shu yerning odamiman, – Dalavoy ovozini pasaytirdi. – Ammo oʻrtoq Toshevning oldida, shu ish bunday boʻlgani chatoq boʻldi. Katta odam. Qamatmaguncha qoʻymayman, deyapti. Ikkimizni askarblyat qildi, deyapti.
Oyimning rangi bir zumda oʻzgarib ketdi. Dadam boʻlsa, taqdirga tan bergandek, hamon boshini quyi solib oʻtirardi.
O'rtoq Toshevga yotigʻi bilan tushuntirdim, – Dalavoy ovozini yanayam pasaytirdi. – Oʻzimizning odam, gunohidan oʻtaqoling, dedim. Hozircha koʻnmay turibdi-yu, koʻnadi. Koʻnmay qayoqqa borardi. "Qurugʻi"dan obkeb beraman, dedim.
Birdan oyimning yuzi yorishdi. Dik etib oʻrnidan turdi-da, hujraga kirib ketdi. Dalavoy onamning ketidan qarab qoldi. Dadam boʻlsa hamon dasturxon qatini oʻynab oʻtirar, barmoqlari bilinar-bilinmas titrar edi. Oʻsha zahoti onam xalta koʻtarib chiqdi. Bu - kechasi Achinska olmay ketgan oʻsha turshak toʻla xalta edi.
– Mana, opovsi, – dedi oyim xaltani Dalavoyning oldiga qoʻyib. – Qoq-quruq. Qantdak oʻrikning turshagi. Adasi oʻz qoʻllari bilan quritganlar. Bittasiyam yerga tushmagan.
Dalavoy goh onamga, goh xaltaga qarab, talmovsirab turdi-da, birdan qah-qah otib kulib yubordi. Bir zumda kulrang koʻzlaridan yosh tirqirab chiqdi. U koʻrpachani mushtlab-mushtlab kular, boshi ham, gavdasi ham muttasil silkinar, sargʻish yuzi sholgʻomdek qizarib ketgan edi. Oyim ogʻzini lang ochgancha, bir dadamga, bir Dalavoyga qarab qolgan, negadir nuqul koʻylagining yoqasini gʻijimlardi.
– Voy, voy kennoyi tushmagur-ey! – dedi Dalavoy kulgudan nafasi qaytib. – Voy sodda xotin-ey! "Qurugʻi" desam, turshak obchiqibdi. Qarang, oka! Qarang! Qurugʻi desam... "Qurugʻi" desam... – U dadamga qaradi-yu kulgisi kesildi. Dadamning qiyofasi shiddatli, yuzi qizarib-boʻzarib ketgan edi.
– "Qurugʻi" kerakmi? – dedi ovozi xirillab.
Dalavoy butunlay jiddiy tortdi.
– Mengamas, oʻrtoq Toshevga, – dedi sargʻish qoshini chimirib. – Men sizga jabr boʻlmasin, deyabman, oka, joʻjabirdek jonsiz.
– "Qurugʻi" kerakmi! – Dadam yanayam pastroq, ammo yanayam tahdidliroq ovozda takrorladi.– Mana buni qirqib beraymi! – U kindagidan pastroqqa imo qildi. Dadam birovdan qattiq gʻazablansa, padaringga la'nat deb soʻkar, ammo biron kimsani bunchalik qoʻpol haqorat qilganini eshitmagan edim. Onam ham, yostiqqa suyangan akam ham, men ham qotib qoldik.
– Shunaqami, hali! – Dalavoyning kulrang koʻzlari yonib ketdi. – Endi oʻzingdan koʻr! – Shunday dedi-yu, hatlab oʻrnidan turdi. Dadam ham sapchib turib ketdi. Oyim dod solib, dadamning yoʻlini toʻsdi. Dalavoy shiddat bilan charm paltosini choʻntagiga qoʻl suqti-da, allaqanday qogʻozni dasturxon ustiga uloqtirdi. – Indinga tegishli joyga bormasang, militsiya yuborib, ottirib tashlayman! Umringni turmada chiritmasam, Dalavoy otimni boshqa qoʻyaman!
Oyim bekorga dod solgan ekan. Dadam Dalavoyga tashlanmadi. Piymasini kiyib chiqib ketguncha, uy oʻrtasida turaverdi.Faqat gʻazabdan pishqirib nafas olar, moʻylovi uchib-uchib qoʻyar edi. Tashqarida it akilladi. Keyin jimlik choʻkdi.

Добавлено (28-Авг-2021, 19:16)
---------------------------------------------
– Endi qoʻymaydi, – dedi onam ingrab. – Qamatmay qoʻymaydi. – U hamon gʻazabdan titrab turgan dadamga iltijoli termuldi. – Jon adasi, aylanay adasi, johillik qilmang, keling, shular toʻya qolsin. Mayli, sholchani sotamiz.
Kuzda opamni uzatamiz, deb dadam bir sholcha olib kelgan edi. Oyim shuni gapirganini tushundim.
– Nega?! – dadam sandal chetiga choʻkkalagancha, hayqirib yubordi. – Nega?! Nega men pora berishim kerak? Nega?! Porani harom odam beradi, bildingmi! Porani harom odam oladi! Bildingmi?! Porani imonsiz odam imonsiz odamga beradi. Tushundingmi?! Nega men oʻz imonimni sotib poraxoʻrga yalinishim kerak? Nega?
U esdan ogʻib qolganga oʻxshar, har gal "Nega?" deganda, dasturxonni mushtlar, Dalavoy tashlab ketgan qogʻoz ham, jiyda yongʻoqlar ham har yoqqa sochilib ketgan edi.
– Yoʻq! – dedi u nafasi qisilib. – Men pora bermayman. Qamasin! Toʻpiga solib otib yuborsin!
Beshikdagi ukam choʻchib ketdi shekilli, chirillab yigʻlay boshladi. Oyim mahzun qiyofada choʻkkalab oʻtirgancha, koʻkrak tutdi. Dadam tirsagini sandal chetiga tirab, kaftlari bilan yuzini toʻsib, uzoq oʻtirdi. Qoʻli hamon bilinar-bilinmas titrar edi. Nihoyat, jahl bilan oʻrnidan turdi. Onam vahima ichida unga termuldi.
– Qayyoqa? Hoy adasi, oʻzingizni bosing.
– Achinskaga boraman, – dedi dadam sekin. – Ariza yozdiraman.
Shunday dedi-yu, eski choʻponini kiyib, chiqib ketdi. Peshinga yaqin tekis qilib yozilgan allaqanday oʻrischa xat koʻtarib keldi.
Keyin bilsam dadam toʻgʻri qilgan ekan. Uni ikki-uch hafta sudrab yurishdi-yu hammasi tinchib ketdi. Faqat Dalavoy keyinroq, nalugchi boʻlgandan keyin boshqa yoʻl bilan qasdini oldi. Biroq Achinskaning yordam berganini dadam koʻp yillar hammaga gapirib yurdi.
Mening goʻdak shuurimga esa pora – dunyodagi eng harom narsa, degan tushuncha mixlanib qoldi. Toʻgʻri, keyin ham, poralar-u poraxoʻrlarning har xilini koʻrdim. Birovga orden berish uchun pora oladiganlarni-yu yaxshiroq uydan joy olish uchun pora beradiganlarni ham, birovning bolasini institutga olib kirish uchun pora oladiganlarni-yu oʻzining chalasavod bolasini oʻqishga joylash uchun pora beradiganlarni ham koʻrdim. Birovga kamyob narsani navbatsiz toʻgʻirlash uchun pora oladiganlarni-yu oʻsha narsani boshqalarga uch bahosiga pullash uchun pora beradiganlarni ham, birovni amal stoliga oʻtkazish uchun pora oladiganlarni-yu oʻsha kursiga oʻtirib, berganini oʻn hissa qilib qaytarib olish uchun pora beradiganlarni ham koʻrdim. Oʻzi uchun begona toʻshakka bemalol yotadigan ayollarni ham, pora olib qiya boʻlib ketganlarni-yu yana pora berib, qutulib chiqish yoʻlini topadiganlarni ham koʻrdim. Shunda dadamning titrab-qaqshab aytgan gaplari naqadar rost ekanini tushundim. Hamma-hammasini tushundim.
Faqat... Koʻp qavatli uyimizning birinchi qavatida turadigan soʻqqabosh Klava xolaning ma'yus ta'zim qilib turganini koʻrganimda, bir narsaga hech aqlim yetmadi. Nahotki, odam tirik qolish uchun ham pora berishi kerak boʻlsa! Uzoq qarindoshim boʻlmish oʻsha vrachning gapini eshitganimda, battar hayron boʻldim. Nahotki, tirik qolish uchun majburan birovga pora berish ham jinoyat hisoblansa? Xoʻsh, boʻlmasa nima qilsin? Oʻlib ketsinmi!? Nahotki, oʻlim toʻshagida yotgan odamdan nimadur tama qilish imon degan tushunchaga sal boʻlsayam toʻgʻri kelsa?!
Xayolimga shunday iztirobli savollar yopirilib kelganida, beixtiyor oʻsha qahraton qish, oʻsha izgʻirinli kecha, koʻzoynagini yiltiratib jilmayib turgan Achinska, namat ustida qilib ketgan oʻsha bir xalta turshak xotiramga tushadi.

Oʻtkir Hoshimov.
IMON
"Dunyoning ishlari" kitobidan