Ҳимояни билмаган ҳужум ҳақида ўйламасин

( Мақоланинг мақсад-мазмунида миллатчиликдан мисқол бўлса, тилимни кесиб ташлайман.)

   1989 йил 21 октябр ўзбек тилига давлат тили мақоми берилиши мамлакатимиз мустақил бўлишидан аввалги энг унутилмас, муҳим сана бўлиб, Ватанимиз тарихига ёзилди. Ўтган йилар давомида ҳукумат томонидан Давлат тилимизнинг ривожланиши, тараққиёти йўлида олиб борилган истиқболли ишларни санаб ўтирмайман. Асосийси 70 йиллик тоталитар тузумдан кейин барча жабҳаларда иш юритуви ЎЗБЕК ТИЛИда олиб борилмоқда. Ўзбек тили жаҳондаги тиллар сафида алоҳида мавжуд тил сифатида тан олинди. Дарҳақиқат, халқни халқ, миллатни миллат сифатида танитгувчи восита бу – тил. Олтой тиллар туркуми туркий тиллар оиласининг энг қадимий ва энг катта бўлаги ўзбек тилининг асрдан асрга сайқалланиб, оҳангги гўзаллашсада, ўзаги ўзгармай келишида Алишер Навоий, Заҳириддин Муҳаммад Бобур каби алломаларимизнинг ўз замонасида чеккан заҳматлари, бу йўлда қилган меҳнатлари изоҳига қалам ожиз. Шу ўринда савол туғилади: хўш она тилимизни биз ўзбекистонликлар ва ёки кўзларимизда Ватан келажаги акс этиб турган биз ёшлар қай даражада биламиз ва қай даражада фойдаланиб, қандай ҳурмат қилаяпмиз?!. Савол қизиқ ва бир қараганда тушунарсиз-а?! Келинг изоҳлайман. Бугунги кунда ўзини "современный” ҳисобловчи айрим ёшлар кундалик ҳаётда рус тилида суҳбатлашишни афзал биладилар. "Меня так удобно” ниқобида улар замонавий эканликларини намоийкорона ифода этадилар. Шу Ватанда туғилиб ўсган, олий маълумотли, ижтимоий-сиёсий соҳалардан бирида фаолият олиб бораётган 20-25 ёш атрофидаги аксарият русийзабон ўғил-қизларнинг жабҳалардаги фаол ҳаракатларини кузатиб, бир томондан уларнинг ҳақиқатдан ҳам замона ёшлари эканлигига қоил қоласан, бир томондан эса... Қанийди бу каби ёшларнинг ҳаммаси ҳам ўз она тилисини бошқа чет тилларини билганидек билса. Ўзим чет тилларига ихтисослашган олийгоҳнинг журналистика бўлимида таҳсил олганман. Бўлимимизда Лайло Турсунова, Азиза Аъзамова(Агзамова), Темур Қудратов(Тимур Кудратов) исм-шарфли курсдошларим бўларди. Улар шу мамлакат фуқароси ва ёки миллати ўзбек бўла туриб, оиласидаги тарбия ва ёки уддасидан чиқа олмаслигини баҳона қилиб, мутлақо ўзбек тилида гапирмасди аниқроғи ХОҲЛАМАСДИлар. Ўзбек тилини ўрганишнинг уддасидан чиқа олмаган ўша "шоввоз”лар ўз танлови асосида инглиз, испан ва ёки бошқа қайсидир чет тилини яхши ўзлаштириб, ўқишни тамомладилар. Ҳозирда ўз йўналишларидаги баобрў ташкилотларда фаолият олиб боришмоқда. Тил – миллат кўзгуси. Шу миллат фарзанди бўла туриб, хира тортган ўз кўзгуимизни тозаламасдан қўшнининг кўзгусига жило бермоқ бот-бот такрорлаганимиз ватанпарварлик туйғуси олдида адолатданми?!.

    Чет тилини ўрганишдан мақсад ўзга дунёларни ўзи учун кашф этиш, ўзга мамлакатлар ҳаётидан хабардор бўлиш, маданиятига кириб бориш деб, буни қайсидир яхши маънода ўзга қўриққа овчининг ҳужуми деб олсак, туғилиб ўсган Ватанининг она тилисини яхши билмай ўзга тилни ўрганиш ҳимояни билмаган жангчининг ҳужум ҳақида ўйлашига менгзаш мумкин. Яна бир оддий мисол-савол: чет тили фанларидан "5” баҳо олиб, ўзбек тили-адабиётидан амаллаб "3” баҳо олган ўқувчини аълочи дейиш жоизми?!.

   Айнан шу ўқишда биздан 2 курс пастки босқичда кўпчилик телетомошабинларга "Давр” информацион дастури орқали яхши таниш бўлган бошловчи Ареват Грегорян ҳам ўқиган. Унинг кундалик ҳаётда ҳам телевидиния орқали ҳам она тилимизда аниқ ва чиройли сўзлашини кўриб ҳайратланганман. Мана чин фуқаро қандай бўлиши керак, мана ҳақиқий журналист. Яна бир мисол: интернет олами мухлисларига яхши таниш бўлган sayyod.com сайти раҳбари Сардор Комиловга ҳам ҳурматим чексиз. Унинг ўз сайти орқали эълон қилинаётган ҳар бир чиқишида соф ўзбек тилидаги чиройли ташбеҳ, ўҳшатиш ва қочиримларни ўқиб, сўз сеҳридан, тилимизнинг сермаънолигидан дилинг яйрайди. Вақти келса, шу инсон русийзабон мухлисларнинг изоҳига жавоб тариқасида рус тилида шундай гапларни топиб ёзадики, уларда ортиқча гапга ҳожат қолмайди. Юқоридаги бу икки инсон ҳам жамиятимизнинг керак бўлса энг илғор, энг современный шахслари. Фарқли томони шундаки улар бошқа "современный”лар каби она тилини билмасликни уят ҳисоблашади.

       Яна бир нарсани айтишдан аввал таъкидлаб ўтмоқчиманки, мен чет тилларининг душмани ёки миллатчи руҳидаги тор фикр эгаси эмасман. Лекин ҳозирги кунда менга алам қиладигани шундаки, нуфузли ташкилотлар рус тилида иш олиб бора оладиган, ингилиз тилида сўзлашишни бемалол эплайдиган кадрларни талаб қилишмоқда. Тил ўрганиш замон талаби аммо нима бу масала давлат сиёсати томонидан кўндаланг қўйилган ва ўта мажбурий масалами(?!) Тушунмайман. Йўқ, тил билган яхши. Яхши ҳам гапми бу жуда катта ютуқ! Бир тилни билган бир, икки тилни билган икки инсон деган алломаларимиз. Энг ёшлари улуғ, энг ҳурматли устозим раҳматли Озод домла Шарафиддинов баҳсларда русийзабон рақибингга фикрингни ўтказишинг, унга "чёрт побери” дейишинг учун ҳам рус тилини билишинг керак деганлар. Бу тўппа-тўғри.

         Аммо ўз касбининг етук мутахассиси бирор бир чет тилини ҳаминқадар идрок этса, мукаммал билмаса, у ҳеч ким эмасми?! Ўзи бирор бир тилни мукаммал биладиган одам дунёда бормикин? Мукаммаллик том маънода нимани англатади? Ҳаттоки Пушкин рус тилини МУКАММАЛ даражада билганмикин?.. Умуман мукаммал деган сўз инсониятга хосми? Хос бўлса, комил инсон тамоилига интилиш, орзу қилиш эришиб бўлинган маррами?.. Дунёда ҳамма нарса нисбий эмасми аслида?!.

  Ўзим журналистман. Мутахассислигим доирасидаги ташкилотдан бир ярим йил олдин "баланд дор” илинжида "подадан олдин чанг чиқариб” бўшаб, ҳозирда "мустақил журналист” ниқоби остидаги бекорчиман. Ўтган вақт давомида эшик қоққаним нуфузли ташкилотларнинг барчаси бирор бир чет тилини мукаммал билмаганим учун сафга қабул қилишмади. Мен эса мақсадимга етишиш учун рус ва ингилиз тилларининг мукаммаллик илдизлари томон қазишма олиб боришда давом этяпман. Натижа ёмон эмас: Сергей Есенин шеърларини асл ҳолини тушунишни бошладим. Ингилиз тилидаги Артур Конан Дойл ҳикояларини берилиб ўқияпман...

  Аммо ҳаётий кузатишларим натижасидаги юқорида баён этиб ўтганимдек айрим ҳолатлардаги она тилимизга бўлган беписандлик руҳи дилни хира қилади.

Дунё тамаддуни Навоийдек шахсни бошқа кўрмас балки. Бутун жаҳон тан олган бобокалнимиз ўзбек тилининг сўзга бойлиги, сермаъно ва гўзал тил эканлигини етарли асослар билан ўзининг илмий асарларида таъкидлаб ўтган. Биз авлодлар ҳам бобокалонларимиз томонидан авайланиб, бизгача етиб келган ўзбек тилимизни келажак авлодга асосини бузмай, ўзагига зарар етказмай қолдириш миллат олдидаги энг катта бурчимиздир. Бу билан нима демоқчиман: чет тилларидан кириб келиб, она тилимизда ўрнашиб қолаётган, тилимиз ўзгаришига хавф солаётган сўзлар ҳпм талайгина. Бу энди бошқа мавзу.

  Эркин фуқаролик жамиятида яшаяпмиз. Ҳар биримизга сўз эркинлиги инъоми берилган. Жаҳон спорт ареналарида "чала, ёнбош, ҳалол” каби курашга оид сўзларимиз янграб, спорт миқиёсида тан олиниб терминга айлангани, ҳамюртларимиз давлатимиз мадҳиясини баралла ўзбек тилида ер шарининг турли бурчакларида айтиб қайтаётгани ўзбек тилига бўлган фахр-ифтиҳор туйғуларини дилимизда мустаҳкамлайди. Мамлакатимизда ўтган Наврўз тантаналарининг бирида пойтахтимизда бўлган япониялик меҳмон ойнаи жаҳон орқали соф ўзбек тилида халқимизни байрам билан табриклаганида кўзларимдан ўзгача бир ғурур ёшлари балққан эди. Бошқа чет тилларини камситмаганим, чет тилларини ўрганиш замон талаби эканлигини инкор этмаганим  ҳолда айтмоқчиманки, она тилимизни дунёга билдирадиган вақт етди. Биз шундай бўлайликки, чет элликлар ҳам ўзбек тилини ўргансин, шунга эҳтиёж сезсин. Деярли бир ярим минг йиллик тарихга эга энг қадимий туркий ёзма тил ҳисобланмиш она тилимиз, алломаларимиз энг гўзал ва устун жиҳатларини таъкидлаб ўтган ўзбек тили яна эллик, эҳтимол юз йилдан кейин халқаро тилларининг саккизинчи тил бўлишга ҳар томонлама ҳақли.

24 ёшинг муборак она тилим!!! Happy birthday to my mother tongue!!! С днём рождения мой родной язык!!!

Алишер ИСОМИДДИНОВ, мустақил журналист.