Buyuk bobokalonlarimiz - Форумистон

Сана: Пайшанба, 09-Фев-2012, 11:17 | Изох # 1

Форум рахбариятидан

Гурух: ФОРУМ МОДЕРАТОРИ!

Изохлар: 195

Тақдирланишлар: 5

Хурмат даражаси: 782

Холати: Хозир йўқ

бугун буюк бобокалонимиз, шеърият мулкининг султони Мир Алишер Навоий хазратлари таваллуди куни. шу сабабли у кишининг хазиналаридан чиққан дурдоналар ёинки у киши ҳақида билдирилган чиройли фикрлар, хикоялар ёки шеърларни келтириш орқали ёд олиб, рухларини шодлантириш айни муддао бўларди. айни дамда у зотнинг асарларидан таниш бўлмаган форум аъзолари ўзлари учун янги қирралар очишса ажабмас.
шу ўринда диққатингизни қуйидаги истибоҳга қаратмоқчиман:

Барча олижаноб ишларимизда Навоий ғоялари, Навоий ибрати, Навоий руҳи бизга ҳамиша ҳамроҳ бўлсин! (И.Каримов)

нима ёзсела ёзуврила, ўчирмиман.. (лекин провокаторлар жазоланади, ҳақорат, камситиш ва мазах қилишга йўл йўқ!!! шахсий муносабатлар форумдан ташқарида!!!!)

Сана: Пайшанба, 09-Фев-2012, 11:24 | Изох # 2

Иштирокчи

Гурух: Янги аъзо

Изохлар: 142

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: 652

Холати: Хозир йўқ

Qaro ko'zum, kelu mardumlug' emdi fan qilg'il,
Ko'zum qarosida mardum kibi vatan qilg'il.
Yuzung guliga ko'ngul ravzasin yasa gulshan,
Qading niholig'a jon gulshanin chaman qilg'il.
Itingg'a g'amzada jon rishtasin rasan qilg'il.
Firoq tog'ida topilsa tufrog'im, ey charx,
Xamir etib yana ul tog'da ko'hkan qilg'il.
Sochingni boshdin-ayog' chin ila shikan qilg'il.
Xazon sipohiga, ey bog'bon, emas mone'
Bu bog' tomida gar ignadin tikan qilg'il.
Yuzida terni ko'rub o'lsam, ey rafiq, meni
Gulob ila yuvu gul bargidin kafan qilg'il.
Navoiy, anjumani shavq jon aro tuzsang,
Aning boshog'lig' o'qin sham'i anjuman qilg'il.

Orazin yopqach ko'zumdin sochilur har lahza yosh,
O'ylakim paydo bo'lur yulduz, nihon bo'lg'ach quyosh.
Qut bir bodomu yerim go'shan mehrob edi,
G'orati din etti nogah bir baloliq ko'zu qosh.
Bu damodam ohim ifsho aylar ul oy ishqini,
Subhnung bot-bot dami andog'ki aylar mehr fosh.
Bo'sae qilmas muruvvat, asru qattiqdur labing,
Desam og'zi ichra aytur la'l ham bor nav' tosh.
Novaking ko'nglimga kirgach jon talashmoq bu ekin,
Kim qilur paykonini ko'nglum bila jonim talosh.
Umri jovid istasang fard o'lki, bo'ston Xizridur,
Sarvkim da'b ayladi ozodaliq birla maosh.
Qoshi ollinda Navoiy bersa jon, ayb etmangiz,
Gar budur mehrob, bir-bir qo'ygusidir barcha bosh.

O`n sakkiz ming olam oshubi agar boshindadur,
Ne ajab, chun sarvinozim o`n sakkiz yoshindadur.
Desa bo`lg`aykim, yana ham o`n sakkiz yil husni bor,
O`n sakkiz yoshina muncha fitnakim boshinadur.
O`n sakkiz yil dema, yuz sakson yil o`lsa, uldurur,
Husn shohi, ul balolarkim, ko`zu qoshinadur.
Hayrat etmon husni naqshidaki, har hayratki, bor,
Tan anga siymu ichina tosh muzmar ko`nglidin,
Aqlg`a yuz hayrat, ul oyning ichu toshinadur.
May ketur, ey mug`ki, yuz hayrat aro qolmish Masih,
Bul ajablarkim, bu eski dayr xuffoshindadur.
To Navoiy to`kti ul oy furqatidin bahri ashk,
Har qachon boqsang, quyosh aksi aning yoshindadur.

Ko'rgali husnungni zoru mubtalo bo'ldum sanga,
Ne balolig' kun edikim, oshno bo'ldum sanga.
Har necha dedimki kun-kundin uzay sendin ko'ngul,
Vahki, kun-kundin batarrak mubtalo bo'ldum sanga.
Men qachon dedim: "Vafo qilg'il manga" zulm aylading,
Sen qachon deding: "Fido bo'lg'il manga" bo'ldim sanga.
Qay pari paykarga dersen telba bo'ldung bu sifat,
Ey pari paykar, ne qilsang qil manga, bo'ldum sanga.
Ey ko'ngul, tarki nasihat aylading ovora bo'l,
Yuz balo yetmaski, men ham bir balo bo'ldum sanga.
Jomi Jam birla Xizr suyi nasibimdur mudom,
Soqiyo, to tarki joh aylab gado bo'ldum sanga.
G'ussa changidin navoe topmadim ushshoq aro,
To Navoiydek asiru benavo bo'ldum sanga.

Lablaringkim hayf erur teng tutmoq oni qand ila,
Sindirur yuz qand bozorini shakkar xand ila.
Toki hayronmen senga nomus ila itmish ko'ngul,
Telba yanglig'kim, qochar el g'ofil o'lg'ach band ila.
Odam ul soatki jannat ichra avlodin ko'rar,
Ne quvong'ay dam-badam sen nozanin farzand ila.
Qo'y nasihat, zohido, o'tlug' damimdin vahm qil,
Telba it imkoni yo'qturkim, sog'alg'ay pand ila.
Hojatingni elga arz etmakka hojat bo'lmasun,
Xush chiqishsang lahzani bu zori hojatmand ila.
Lablaring hajrinda yur parkandkim bo'lmish ko'ngul,
La'l erur mahlul qon o'rnig'a har parkand ila.
Chun Navoiy ko'ngli sindi, emdi lutfing ne asig'?
Kim ushatsa shishani bitmas yana payvand ila.

Oshiq o'ldum, bilmadim yor o'zgalarga yor emish,
Olloh-olloh, ishq aro mundoq balolar bor emish.
Qaddig'a el mayli bo'lg'ondin ko'ngul ozurdadur,
Ul alifdin zorlarning hosili ozor emish.
Elga novak urdi, men o'ldim erur bu turfakim,
Jonim etgan resh el bag'rig'a kirgan xor emish.
Rishtakim, muhlik yaram og'zig'a tiktim angladim,
Kim kafan jinsi qirog'idin suvurgan tor emish.
Ko'yi devoridin og'riq tang'a tushgan soyadek,
Sel g'amidin emdi soya o'rnig'a dildor emish.
Jong'a taxvif ayladim tig'i halokidin aning,
Bilmadim bu ishdin ul o'lguncha minnatdor emish.
Ey Navoiy, xo'blarni ko'rma osonlig' bilan,
Kim biravkim soldi ko'z, uzmak ko'ngul dushvor emish.
Qon yutub umri jahon ahlida bir yor istadim,
Lekin ul kamrak topildi, garchi bisyor istadim.
Kimga kim jonim fido aylab sog'indim dam-badam,
Ermas erdi yorliqda chun vafodor istadim.
Bilmadim olam elida yo'qturur mutlaq vafo,
Vahki, umri ulcha yo'qtur sog'inib yor istadim.
Ulki, topilmas bashar jinsida vah g'aflat ko'rung,
Kim pari xaylida men devonai zor istadim.
Sirri ishqimni ko'ngul ko'z birla fosh etmak ne tong,
Qalbu tardomanni men chun sohib asror istadim.
Shayx birla xonaqahdin chun yorug'luq topmadim,
Dayr piri xizmatig'a ko'yi xammor istadim.
Ey Navoiy, chun rafiqi topmadim, bu g'ussadin,

Meni men istagan o'z suhbatiga arjumand etmas,
Meni istar kishining suhbatin ko'nglum pisand etmas.
Ne bahra topqamen andinki, mendin istagay bahra,
Chu ulkim bahrai andin tilarmen bahramand etmas.
Netay huru pari bazminki, qatlim yo hayotimg'a,
Ayon ul zahr chashm aylab nihon, bu no'shxand etmas.
Kerakmas oy ila kun shaklikim, husnu malohatdin,
Ichim ul chok-chok etmas, tanim ul band-band etmas.
Kerak o'z chobuki majnunvashi qotil shiorimkim,
Buzug' ko'nglumdin o'zga yerga javloni samand etmas.
Ko'ngul uz charx zolidin, firibin yemakim, oxir
Ajal sarrishtasidin o'zga bo'ynungg'a kamand etmas.
Ul oy o'tlug' yuzin ochsa, Navoiy tegmasun deb ko'z,
Muhabbat tuxmidin o'zga ul o't uzra sipand etmas.

Kecha kelgumdir debon ul sarvi gulro' kelmadi,
Ko'zlarimga kecha tong otquncha uyqu kelmadi.
Keldi jon og'zimg'avu ul sho'xi badxo' kelmadi.
Orazidek oydin erkanda gar etti ehtiyot,
Kimsa bormukim anga ko'rganda kulgu kelmadi.
Ko'zlarindin necha suv kelgay deb o'lturmang meni,
Kim bori qon erdi kelgan bu kecha suv kelmadi.
Tolibi sodiq topilmas, yo'qsakim qo'ydi qadam,
Yo'lg'akim avval qadam ma'shuqa o'tro' kelmadi.
Ey Navoiy, boda birla xurram et ko'nglung uyin,
Ne uchunkim boda kelgan uyga qayg'u kelmadi.

Jong’a chun dermen: «Ne erdi o’lmakim kayfiyati?»
Derki: «Bois bo’ldi jism ichra marazning shiddati».
Jismdin so’rsamki: «Bu za’fingg’a ne erdi sabab?»
Der: «Anga bo’ldi sabab o’tluq bag’irning hirqati».
Chun bag’irdin so’rdum, aytur: «Andin o’t tushti manga
Kim, ko’ngulga shu’la soldi ishq barqi ofati».
Ko’ngluma qilsam g’azab, ayturki: «Ko’zdindur gunah,
Ko’rmayin ul tushmadi bizga bu ishning tuhmati».
Ko’zga chun dermenki: «Ey, tardomani yuzi qaro,
Sendin o’lmish telba ko’nglumning baloyu vahshati».
Yig’lab aytur ko’zki: «Yo’q erdi manga ham ixtiyor
Ki, ko’rundi nogahon ul sho’xi mahvash tal’ati».
Ey Navoiy, barcha o’z uzrin dedi, o’lguncha kuy
Kim, sanga ishq o’ti-o’q ermish azalning qismati.

Xil’atin to aylamish jonon qizil, sorig’, yashil,
Shu’layi ohim chiqar har yon qizil, sorig’, yashil.
Gulshan ettim ishq sahrosin samumi ohdin
Kim, esar ul dasht aro har yon qizil, sorig’, yashil.
Tobdonning aksidek alvon qizil, sorig’, yashil.
Orazu xoling bila xatting xayolidin erur
Ko’zlarimning ollida davron qizil, sorig’, yashil.
La’lgun may tutqil oltun jom birla sabzada
Kim, bulardin yaxshi yo’q imkon qizil, sorig’, yashil.
Faqr aro berangliq dushvor erur behad, valek
Xirqada tikmak erur oson qizil, sorig’, yashil.
Ey Navoiy, oltinu shingarfu zangor istama,
Bo’ldi naming rangidin devon qizil, sorig’, yashil.

Vodiyi hijron ila dashti fanoda istangiz.
Vomiqu, Farhodu Majnundeklar ul vodiy aro
Bo'lsalar paydo, meni ham ul aroda istangiz.
Yuz alarning ishqicha dardu, balou g'ussag'a
Tolib el boshig'a kelgan mojaroda istangiz.
Boxabar bo'lmoq meni yuzi qaroda istangiz.
Ko'nglim ul zulf ichradur, zinhor ishqim sharhini
Istamang men telbada, ul mubtaloda istangiz.
Nuqta yanglig'kim, vafo uzra qilur kotib raqam,
Ishq o'tining dog'ini ahli vafoda istangiz.
Og'zi shavqidin Navoiy itti, oni istar el,
Yo adam dashtida, yo mulki fanoda istangiz.
Ko'yida itti ko'ngul, vah, qachon ul
Qani maykim, chu ichib mast o'lsam

chelsea chempion...

Изохни тахрирлади (ўзгартирди) komol_76 - Пайшанба, 09-Фев-2012, 11:35

Сана: Пайшанба, 09-Фев-2012, 11:36 | Изох # 3

Форум рахбариятидан

Гурух: ФОРУМ МОДЕРАТОРИ!

Изохлар: 195

Тақдирланишлар: 5

Хурмат даражаси: 782

Холати: Хозир йўқ

Ўзбек адабиётининг асосчиси, шоир, олим, маъри- фатпарвар, файласуф, мусиқашунос, давлат арбоби Низомиддин Мир Алишер Навоий 1441 йил 9 февралда Ҳирот шаҳрида таваллуд топган. Унинг отаси Ғиёсиддин Муҳаммад замонасининг билимдон кишиларидан ва Темурийлар хонадонига яқин шахслардан бўлган. У гўдак- лигиданоқ шеъриятга ва илм олишга қизиққан, фарзандига таълим-тарбия бериш учун муносиб шарт-шароитлар яратиб беришга ҳаракат қилган. Алишер 4-5 ёшларида шаҳзода Ҳусайн билан бирга мактабда таълим олади. Унинг бола- ликдаги таълими изчил давом этмайди. Шоҳруҳ Мирзо вафотидан кейин мамлакатда тартибсизлик бошлангани туфайли Ғиёсиддин Муҳаммад 1449 йилда оиласи билан Ироққа кўчиб, Тафт шаҳрида яшай бошлади. Тафтда машҳур тарихчи Шарафиддин Али Яздий турар эди. Ёш Алишер бу олимнинг суҳбатида бўлади. Али Яздий ёш Алишернинг ақли ва фаҳм-фаросатидан ғоят хурсанд бўлади. Шоҳруҳнинг набираси Абдулқосим Бобур 1452 йилда Ҳирот тахтига ўтиради. Ўша йили Ғиёсиддин Кичкина оиласи билан Ҳиротга қайтиб келади. У Абулқосим Бобур саройида хизмат қила бошлади. Кўп вақт ўтмай Абулқосим Бобур Ғиёсиддин Кичкинани Сабзавор шаҳрига ҳоким қилиб тайинлади.
Навоий Ҳиротда қолиб, ўқишни давом эттиради. У адабий асарларни қунт билан ўқий бошлаган. Алишер Саъдийнинг “Гулистон”, “Бўстон”, Фаридиддин Атторнинг “Мантиқут-тайр” (”Қуш нутқи”) асарларини қайта-қайта мутолаа қилган ва ёд олган.
Алишер ёшлигиданоқ шарқ адабиётига, форс шеъри- ятига қизиққан. Унинг тоғалари Мир Саййид Кобулий ва Муҳаммад Али Ғарибийлар ўша даврнинг таниқли шоир- лари бўлган. Алишерлар хонадонида тез-тез шеърий суҳбат- лар бўлар, чолғучилар сози, ҳофизларнинг хониши доимо эшитилиб турилган. Бундай муҳит Алишерга ижобий таъсир қилади. Шеъриятдаги илк устози тоғаси Мир Саййид Кобулий ва Муҳаммад Али Ғарибийлардир. Навоий “Мажо- лис ун-нафоис” асарида Кобулий ҳақида: “Яхши таъби бор эрди, туркчада майли кўпроқ эрди...”-деса, Ғарибий ҳақида: “Хуш муховара (хушсуҳбат) ва хушхулқ ва дардманд йигит эрди. Кўпроқ созларни яхши чалар эрди. Уни ва усули хўб эрди. Мусиқий илмидин ҳам хабардор эрди...”-дейди.
Алишер бадиий асарларни ўқиш ва ўрганиш билан кифояланиб қолмай, ўзи ҳам шеърлар ёза бошлади. У 10-12 ёшларидаёқ илк шеърлари билан машҳур бўлиб, катта санъаткор ва олимларнинг диққатини ўзига жалб қилди. Алишернинг истеъдодидан мамнун бўлган мавлоно Лутфий (Хондамирнинг хабар беришича) унинг:
Оразин ёпқоч кўзимдан сочилур ҳар лаҳза ёш,
Бўйлаким, пайдо бўлур юлдуз, ниҳон бўлғоч қуёш...
матлаъли ғазалини тинглаб, “Агар мумкин бўлса эди, мен ўзимнинг форсий ва туркий тилларда айтган ўн-ўн икки минг шеъримни шу бир ғазалга алмашар эдим”,-деган.
Алишер отадан ёш қолди. У маърифатпарвар ҳукм- дор Абулқосим Бобур қарамоғида тарбиялана бошлади. У 15 ёшида Султон Ҳусайн Бойқаро билан бирга Абулқосим Бобурнинг саройида хизмат қила бошлади. Абулқосим Бобур 1456 йилда Машҳадга жўнайди. Навоий ва Ҳусайн Бойқаро ҳам Абулқосим Бобур билан Машҳадга бориб, ўша ерда ўқишни давом эттиришади. 1457 йилда Абулқосим Бобур вафот этади. Навоий Машҳадда қолиб ўқийди.
Навоий мантиқ, фалсафа, риёзиёт ва бошқа фанлар билан шуғулланади. Фирдавсий, Низомий, Хисрав Деҳлавий, Саъдий, Атоий, Лутфий ва бошқа ёзувчиларнинг асарларини қунт билан ўргана бошлайди. У ўзбек ва форс-тожик тилларида бир қанча шеърлар битиб, икки тил би-лимдони сифатида шуҳрат қозонади. Ўзбек тилидаги шеър- ларида “Навоий” (“наво”-куй сўзидан), форс-тожик тили- даги шеърларида эса асосан “Фоний” (“фано”-вақтинча, ўткинчи сўзидан) олиб ва баъзан ”Навоий” тахаллусини қўллайди.
Навоий Машҳадда Сайид Ҳасан Ардашер ва Камол Турбатий каби даврининг машҳур шоирлари билан тани- шади. Навоий билан танишган маърифатпарвар кишилар унинг қобилиятига тан берган ва у билан умрбод дўстона муносабатда бўлиб қолган.
Навоий тахминан 18-19 ёшларида Абдураҳмон Жомий билан танишади. Навоийнинг билими ва қобилияти- дан мамнун бўлган Жомий уни ҳам шогирд, ҳам фарзанд деб билади.
Ҳиротдаги тож-тахт талашлари бирмунча пасайган- дан кейин Навоий Ҳиротга қайтади. Бироқ, Хуросон тахти- ни эгаллаб турган Абусаид Мирзо бадахшонийлар қўзғоло- нига хайриҳоҳ бўлган ва тоғалари ҳам унда иштирок этган халқпарвар ва маърифатпарвар Алишер Навоийни, Заҳириддин Бобур сўзи билан айтганда, Ҳиротдан “ихрож” (сургун) қилган.
Навоий йирик маданий марказлардан бири Самарқандга келиб, машҳур олим Фазлуллоҳ Абу Лайс мадрасасида ўқиб, турли фанларга оид билимларини янада чуқурлаштирди. Самарқанднинг кўзга кўринган шоирлари – Шайхим Суҳаймий, Мирзобек, Мавлоно Ховарий, Мир Қарший, Ҳарими Қаландар, муаммогўй Улойи Шоший, олим Мавлоно Муҳаммад Олим ва бошқалар билан ҳам- суҳбат бўлди ва дўстлашди. Самарқанд шаҳри ҳокими Аҳмад Хожибек асли ҳиротлик бўлиб, Вафоий тахаллуси билан шеърлар ёзарди. У Алишер Навоийга алоҳида ҳурмат ва эътибор билан қаради. Унинг ёрдамида Алишер Навоий давлат ишлари билан ҳам шуғуллана бошлади. У давлат ишларини бошқаришда дастлабки тажрибани шу ерда орттирди ва бу унга кейинчалик асқотди. Алишер Навоий- нинг Самарқанддаги сиёсий ва давлат фаолияти юқори баҳоланиб, унга “Чиғатой амири” унвони берилган.
1469 йилнинг бошларида Султон Абу Саид Қорабоғ- да ўз аскарлари томондан ўлдирилади. Шундай вазиятни кутиб юрган Ҳусайн Бойқаро зудлик билан келиб, Ҳирот тахтини эгаллайди. 1469 йилнинг апрелида Навоий яна Ҳиротга қайтиб келади ва 1469 йил 14 апрель куни, рамазон ҳайити муносабати билан уюштирилган қабул маросимида Алишер Навоий ўзининг Ҳусайн Бойқарога янги ёзган “Ҳилолия” қасидасини тақдим этади.
Ҳусайн Бойқаро Алишер Навоийни муҳрдор қилиб тайинлайди. Муҳрдорлик вазифаси Навоийнинг ижодий ишлари билан кўпроқ шуғулланишга имкон бермас эди. Шунинг учун бу вазифадан истеъфо беради. Бироқ, орадан кўп ўтмай, 1472 йилнинг феврал ойида Ҳусайн Бойқаро уни ўз саройининг бош вазири қилиб тайинлайди ва унга “Амири кабир” унвонини беради. Алишер Навоий янги лавоopмом, 9 кўприк, 20 га яқин ҳовуз қурган ёки таъмирлаттирган. Улар орасида Ҳиротдаги “Ихлосия”, “Низомия” мадрасалари, “Халосия” хонақоҳи, “Шифоия” тибгоҳи, Қуръон тиловат қилувчи- ларга мўлжалланган “Доруд-ҳуффоз” биноси, Марвдаги “Хусравия” мадрасаси, Машҳаддаги “Дорул-ҳуффоз” хайрия биноси ва бошқа ноёб меъморлик ёдгорликлари бор. Шунингдек, улуғ амирнинг кутубхонасида 70 дан ортиқ хаттот ва мусаввирлар қўлёзмаларни оққа кўчириш, уларни бадиий безаш билан банд бўлганлар.
Бу даврда Ҳиротда адабий ҳаёт жўш урган. Алишер Навоий атрофида Шайхим Суҳайлий, Хожа Осафий, Биноий каби ўнлаб шоирлар, Ҳасан Ноий, Хожа Абдулло Марворий, Қулмуҳаммад Удий, Шоҳқули Ғижжакий каби ўнлаб созандалар, Мирхонд, Хондамир каби тарихчилар, Султон Али Машҳадий, Абдужамил Котиб, Хожа Ҳофиз Муҳаммад, Султон Али Коиний, Муҳаммад Хандон, Мавлоно Ҳижроний каби машҳур котиблар, Камолиддин Беҳзод каби мусаввирлар қизғин ижод билан банд бўлган- лар.
Алишер Навоий ҳам бу даврда қизғин ижодий ишга берилиб, ўзбек адабий тилини тараққий эттириш, бу тилда катта бадиий асар яратиш, уларда мамлакат ва халқ ман- фаатларига қаратилган энг долзарб масалаларни ёритиш вазифаларини ўз олдига қўяди ва бу ишга киришади.
Навоий дастлаб лирик шеърлари билан кенг шуҳрат қозона бошлайди. У ўзбек тилидаги дастлабки йирик асари- ни, яъни “Ҳилолия” қасидасини Султон Ҳусайн Бойқарога бағишлаган бўлса, форс тилидаги биринчи йирик асари “Туҳфат ул-афкор” (1476) қасидасини Жомийга бағишлаган эди.
1470-йилларнинг охирларида Алишер Навоий ўзи- нинг ўзбек тилида ёзган шеърларидан иборат илк девони – “Бадоеъ ул-бидоя” (“Бадиийлик ибтидоси”)ни тузди. Ушбу девонда 777 ғазал, 85 рубоий, 52 муаммо, 46 қитъа, 53 фард, 11 туюқ, 10 луғз, 3 мустазод, 5 мухаммас, 3 таржеъбанд, 2 мусаддас бўлиб, бундай мукаммал девонни тузиш Навоийгача камдан-кам ўзбек шоирига насиб этган.
У ўзбекча шеърлари асосида 1480 йилларнинг охирида “Наводир ун-ниҳоя” (”Беҳад нодирликлар”) девонини тузади. 1481 – 1482 йилларда Алишер Навоий “Чиҳл ҳадис” (“Қирқ ҳадис” ёки “Арбаьин”) асарини ёзади. Бунда Муҳаммад пайғамбарнинг қирқ ҳадиси тўртлик билан шеърий ифодалаб берилган. У 1485 йил муаммо ёзиш қоидалари ҳақида махсус ”Муфрадот” асарини яратган.
Алишер Навоийда ўзбек тилида “Хамса”–беш достон яратиш мақсади ёшлигидан бўлган. Ушбу мақсадини 1483 – 1485 йилларда амалга оширади. Асар ўзбек адабиёти шуҳратини оламга ёйиб, жаҳон адабиётининг дурдона- ларидан бирига айланди.
“Хамса” ўз ичига беш достонни қамраб олган бўлиб, унинг биринчи достони “Ҳайрат ул-аброр” (“Яхши киши- ларнинг ҳайратланиши”)ни 1483 йилда ёзган. Кейин “Фарҳод ва Ширин” (1484), “Лайли ва Мажнун” (1484), “Сабъаи сайёр” (”Етти сайёр”) (1484), достонларини ёзган. 1485 йилда “Хамса”нинг охирги достони “Садди Искандарий”ни поёнига етказди. Шоир ўз “Хамса”сига киритилган достонларда ўша давр учун муҳим бўлган муаммоларни қўйди, мутафаккир сифатида илғор қараш- ларни илгари сурди, ўзбек тилининг қудратини оламга намойиш этди. Навоий шу йиллар орасида иккинчи девони – “Наводир ун-ниҳоя” (“Беҳад нодирликлар”) ни яратди.
Алишер Навоий 1485 йили машҳур “Назм ул-жаво- ҳир” (“Ҳикматли сўзлар манзумаси”) асарини ёзади, бунда биринчи халифаликдан бўлмиш Ҳазрат Алининг 266 та ҳикматли гапи рубоий тарона шаклида баён этилган.
Алишер Навоийнинг инсонпарварлик фаолияти, илғор қарашлари, унинг обрў-эътибори халқ орасида тобора ортиб бориши ўз манфаатларини кўзлаган сарой аъёнлари шоир билан подшо орасига нифоқ солишга уриндилар. Натижада 1487 йилда Ҳусайн Бойқаро Алишер Навоийни вазифасидан бўшатади, бош вазир вазифасини Муҳаммад Мажидиддин эгаллайди. Навоий эса Астрободга ҳоким қилиб тайинланади. Навоий ҳокимлик қилган 2 йил давомида Астробод шаҳри ва вилояти ободонлашиб, қўшни давлатлар билан яхши муносабатлар ўрнатилади, савдо ишлари йўлга қўйилади. Алишер Навоий Астрободда ҳам кўп янги шеърлар ёзган, Ҳиротдаги ёр-дўстларига мактублар йўллаб турган.
Навоий “Тарихи анбиё ва ҳукамо” (Пайғамбарлар ва табиблар тарихи: дин ва тиббиёт тарихидаги буюк шахслар ҳаётидан умумтарихий рисола) (1488), “Сирож ул-муслимийн” (“Мусулмонлар чироғи”) (1488) каби асарлари- ни ҳам яратган.
Астрободда Навоий билан Ҳусайн Бойқаро муноса- батларига путур етказувчи гаплар юзага келгач, подшоҳ Алишер Навоийнинг Ҳиротга қайтишига рухсат беради. Хусайн Бойқаро Навоийга бир неча юксак лавозимларни таклиф қилади. Бироқ, Алишер Навоий рози бўлмагач, унга “Муқарраби ҳазрати султоний” (“Султон ҳазратларининг энг яқин кишиси”) деган расмий унвон берилади.
У ҳамиша кўпроқ ижодий ва илмий ишлар билан шуғулланиш, бу борадаги режаларни амалга ошириш хаёли билан яшарди.
Бирин-кетин Навоийнинг энг яқин устоз ва мусоҳиб- лари ҳаётдан кўз юмдилар. 1488 йили Саййид Ҳасан Ардашер, 1492 йили Абдураҳмон Жомий, 1493 йили Паҳлавон Муҳаммад вафот этади. Навоий устозлари хотира- сига “Ҳолоти Саййид Ҳасан Ардашер”, “Ҳолоти Паҳлавон Муҳаммад”, “Хамсат ул-мутаҳаййирин” (“Беш ҳайрат”) асарларини шу йиллар ичида ёзиб тугаллади. Астрободда ёза бошлаган “Тарихи мулуки Ажам” (“Ажам подшоҳлари тарихи”) асарини тугаллади (1489). Навоий “Тарихи мулуки Ажам”да қадимги Эрон подшоҳлари, уларнинг тарихида муҳрланиб қолган ишлари ва шахсиятлари тўғрисида ҳикоя қилади.
Алишер Навоийнинг “Тарихи анбиё ва ҳукамо” асари ислом дини тарихи билан боғлиқ ривоятлар ва адабий асарларни, хусусан бир қатор пайғамбарлар ҳаётини, Буқрот, Афлотун, Батлимус каби донишмандларни билиб олиш учун муҳим манбадир.
Навоий 1490 йил ўзига замондош шоирлар ҳақида Жомийнинг “Баҳористон”, Давлатшоҳ Самарқандийнинг “Тазкират уш-шуаро” асарлари шаклида “Мажолис ун-нафоис” (“Нафислар мажмуаси”) тазкирасини тузишга киришиб, уни 1492 йилда тамомлади. Ушбу тазкирада ўзбек ва форсий тилларда ижод қилган 459 шоирнинг ҳаёти ва ёзган асарлари ҳақида ноёб маълумотлар берган.
У 1492 йилда аруз илмига бағишланган “Мезон ул-авзон” (“Вазнлар ўлчови”) рисоласини яратган. 1494 йилда туркий тилдаги мактубларни тўплаб “Муншаот” (“Мактуб- лар”) мажмуасини тузган. “Муншаот” асари унинг туркий тилда ўз замондошлари – подшоҳлар ва шаҳзодалар, илм ва адабиёт аҳллари билан олиб борган ёзишмалари мажмуидан иборат, мактуб жанрининг мукаммал намуналари саналади. Шунингдек, Навоий 1494 йилда ислом маънавиятининг буюк сиймолари, хусусан, турк, форс, ҳинд машойихларига оид “Насоим ул-муҳаббат” (“Муҳаббат шаббодаси”) рисола- сини ёзади.
Алишер Навоий 1491 – 1492 йиллардан бошлаб туркий тилда ёзилган ҳамма шеърларидан янги йиғма девон тузишга киришади ва бу иш 1498 – 1499 йилларда ниҳояси- га етади. Девоннинг умумий номи “Хазойин ул-маоний” (“Маънолар хазинаси”) бўлиб, 4 қисмдан иборат бўлганлиги учун “Чор девон” деб ҳам аталган. Девоннинг биринчи қисми “Ғаройиб ус-сиғар” (“Болалик ғаройиботлари”), иккинчи қисми “Наводир уш-шабоб” (“Йигитлик даври нодирликлари”), учинчи қисми ”Бадоеъ ул-васат” (“Ўрта ёш бадиалари”) ва тўртинчи қисми “Фавойид ул-кибор” (“Кексалик фойдалари”) деган номлар билан аталади.
Навоий “Хазойин ул-маоний”га лирик турнинг 16 жанридаги шеърларини, жумладан, 2600 ғазал, 210 қитъа, 133 рубоий, 86 фард, 5 муаммо ва бошқаларни киритган.
Алишер Навоийнинг шеърий даҳоси XV аср охир- ларига келиб яна жўш уради. У 1498 йилда “Лисон ут-тайр” (“Қушлар тили”) фалсафий достонини, 1499 йилда ”Муҳо- камат ул-луғатайн” (”Икки тил муҳокамаси”) номли илмий асарини яратган.
Навоий “Лисон ут-тайр” достонини “Хамса” дан 14 йил кейин яратган. Бу асарини шоир “Фоний” тахаллуси билан ёзган. Чунки бу даврда унинг ҳаёти кексаликка юз ўгирган, аниқроғи, бу дунёсидан кўпроқ у дунёсини ўйлай бошлаган эди. Ушбу асар болалигида севиб ўқигани – Фаридиддин Атторнинг “Мантиқ ут-тайр” (“Қушлар тили”) достонига жавоб тарзида, шоирнинг ўз таъбири билан айт- ганда “таржима расми била” юзага келтирган шеърий мўъжизаси эди.
“Лисон ут-тайр” достони 100 минг байтдан иборат- дир. Ушбу бой мерос билан Алишер Навоий ўзбек адаби-ётини жаҳон юксаклигига кўтарди ва адабий тилига асос солди. Ўзбек адабиётида лирик жанрлар ва достончилик- нинг энг юқори тараққиёти Алишер Навоий номи билан боғлангандир.
Навоий “Муҳокамат ул-луғатайн” асарида туркий тилнинг ижтимоий-сиёсий ва маданий ҳаётдаги ўрни, унинг грамматик мукаммаллиги, сўзларга бойлиги, форсий тил қоидалари ва ҳадисаларига қиёсланган ҳолда чуқур ва аниқ мисоллар орқали таҳлил этилган.
Алишер Навоийнинг сўнгги буюк асарларидан яна бири насрий панднома йўсинида ёзилган “Маҳбуб ул-қулуб” (“Қалблар севгани”) дир. У Шарқ адабиёти тарихида Шайх Саъдийнинг “Гулистон”, Кайковуснинг “Қобуснома”, Низомий Арузи Самарқандийнинг “Чор мақола” каби асар- лари қаторида туради. Бу асарида Алишер Навоий ўзининг ҳаёт йўлини, бошидан кечирган турмуш машаққатларини ёрқин тасвирлаб берган.
Асар 3 қисмдан иборат. Унинг биринчи қисми 40 фасл. Ҳар бир фаслида муаллиф ўзи яшаган даврдаги бир табақа ҳаёти, ахлоқи ва вазифалари ҳақида суҳбат юритади. У ушбу табақа вакилларининг яхши ишлари ҳақида ҳам, айб ва нуқсонлар ҳақида ҳам гоҳ ҳалимлик билан, гоҳ ғазаб-нафрат билан мулоҳаза юритиб, уларни инсофга чақир- моқчи, тарбияламоқчи бўлади. Асарда Алишер Навоийнинг инсон ахлоқига ва тарбиясига доир энг ноёб панд ва наси- ҳатлари халқ мақоллари ва ҳикматли сўзлари шаклида баён қилинган.
1500 йилнинг 28 декабрида Ҳусайн Бойқаро исён кўтарган ўғли – Муҳаммад Ҳусайн билан сулҳ тузиб, Ҳиротга қайтар экан, Алишер Навоий ҳам уни кутиб олиши лозимлигига ишорат қилади. Орада 2-3 кунлик йўл бор эди. Алишер Навоий ўзининг сўнгги шеърини Поёб работида ёзган ва ундан нусха кўчиртириб, келаётган Ҳусайн Бойқарога юборган. Учинчи куни Алишер Навоий ҳукмдор истиқболига яқинлашаётганида ўзини ёмон ҳис этган, у билан кўришаётганда ҳушидан кетиб, қайтиб ўзига келмаган ва 1501 йилнинг 3 январида вафот этади. Бутун Ҳирот қаттиқ мотам тутади. Мусибатли хабар тезда бутун Хуросонга, Мовароуннаҳрга ва бошқа жойларга бориб етди. Кўп шоирлар, тарихчилар Навоийнинг хотирасига бағишлаб асарлар ёздилар.
Хондамир Навоий ўлимининг бутун мамлакат учун қандай оғир мусибат бўлганини тасвирлаб, шундай қитьа битган эди:

Ўлимидан ҳар бир уйга тушди мотам.
Мамлакатнинг ҳар бурчида чиқди фиғон.
Темир юрак, тош юракли кишилар ҳам.
Бу даҳшатли мусибатдан ютдилар қон.

Добавлено (09-Фев-2012, 10:36)
---------------------------------------------
Бошни фидо қилғил ато бошиға,
Жисмни қил садқа ано қошиға.
Тун-кунингга айлагали нур фош,
Бирисин ой англа, бирисин қуёш.
* * *
Карам ва мурувват ато ва анодурлар,
Вафою ҳаё икки ҳамзод фарзанд.
* * *
Ҳақ йўлида ким сенга бир ҳарф ўқитмиш ранж ила.
Айламак осон эмас ҳаққин адо минг ганж ила.
* * *
Гавҳару дурни қулоқ озори бил,
Сўзни қулоқнинг дури шаҳвори бил.
* * *
Жаҳон илмики бу кун менга ёд эрур,
Анга барча жаҳл аҳли устод эрур.
* * *
Бу гулшан ичра йўқдир бақо гулига сабот,
Ажаб саодат эрур қолса яхшилик била от.
* * *
Сабр била боғлиқ иш очилур,
Ишда ошиққан кўп тойилур.

Сана: Пайшанба, 09-Фев-2012, 12:38 | Изох # 4

Sayyod.com мухлиси

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 528

Тақдирланишлар: 2

Хурмат даражаси: 1233

Холати: Хозир йўқ

Navoiy tarixchi Mirxond, she’r ilmining bilimdoni Atoulloh Husayniy, ko‘p fanlarni egallab shuhrat qozongan Husayn Voiz Koshifiy kabilarni tarbiyalagan.

Asarlari: «Vaqfiya» (1481 - 82), «Xamsa» (1483-85 y), «Tarixi muluki Ajam» (1488,
«Muhokamat ul-lug‘atayn» da «Zubdat ut-tavorix» («Tarixlar qaymog‘i») deb atalgan), «Sab’atu abhur» («Yetti dengiz», lug‘atshunoslikka oid), «Muhokamat ul-
lug‘atayn» (1498-1499, turk va fors tillari qiyoslab yozilgan, ikki til muhokamasiga bag‘ishlangan asar. Unda Navoiy «Mundin so‘ngra uch nav’ tildurkim, asl va mo‘tabardur... Ammo turkiy va forsiy va hindiy asl tillarning
mansha’idurki, Nuh payg‘ambar...ning uch o‘g‘lig‘akim, Yofas (Abu-t-turk) va
Som va Homdur, yetishur» debyozgan), «Mezon ul- avzon» (1492), «Munshaot» (1492, 88 ta xat jamlangan), «Majolis un- nafois» (1491 - 93), «Lison ut- tayr» (1498-99), «Tarixi anbiyo va hukamo» («Anbiyo va hokimlar tarixi», 1488), «Siroj ul-
muslimin» («Musulmonlik nuri», 1488), «Holoti Sayid Hasan Ardasher» (1490, u haqda Navoiy «Bu faqir turk va sart orasida ondin tamomroq (mukammalroq) kishini
ko‘rmaydurmen»,- deya e’tirof etgan), «Holoti Pahlavon Muhammad» (1496, Navoiy uni
«shamsul millat» deb atagan), «Xamsatul mutahayyirin» (1492-1494, Jomiyga bag‘ishlangan. Navoiy Jomiyni «Nuran maxdum» deb e’zozlagan), «Nazm-ul- javohir» (1485, 266 ruboiydan tashkil topgan), «Chixil hadis» («Arba’in», mashhur
hazrat Alining «Nasr ul-laoliy» asarining she’riy tarjimasi, hadislar asosidagi 40 ruboiyni o‘z ichiga olgan), «Nasoyim ul-muhabbat» («Muhabbat ishbadalari», 1496. U Jomiyning «Nafohat ul-uns» nomli kitobining erkin tarjimasi bo‘lib, unda 750 ta mutasavvuf shayx haqida ma’lumot berilgan), «Mufradot» (1491, fors-tojik tilida yozilgan), «Hiloliya» (1469), «Tuhfat ul-afkor», «Ayn ul-hayot», «Fusuli arba’», «Sittai zaruriya», «Mahbub ul-qulub» (1500, dunyoning achchiq-chuchugini
ko‘rgan, goho «komronlig‘», goho «notavonlig‘» topgan buyuk shoir Navoiyning 60 yillik hayotiga yakun bo‘lgan asar. U uch qismdan tarkib topgan:
ijtimoiy tabaqalar; axloq-odatlar;
pand-hikmatlar) va boshq.

Добавлено (09-Фев-2012, 11:38)
---------------------------------------------
Alisher Navoiy Hayoti va ijodining qisqacha solnomasi:

1. 1441 yil 9 fevral — Alisher Navoiy tavallud topgan sana.
2. Hirot — Alisher Navoiy tavallud topgan shahar. Xuroson davlatining poytaxti.
3. G‘iyosiddin Bahodir (Kichkina) — Alisher Navoiyning otasi, Temuriylar xonadoniga yaqin amaldorlardan.
4. Onasining ismi hech bir tarixiy manbalarda uchramaydi. Ammo, otasi va onasi o‘z davrining ma’rifatli kishilaridan bo‘lgan, Temuriylar saroyida xizmat qilgan:
Otam bu ostonning xokbezi, Onam ham bu sara bo‘ston kanizi (“Badoyiul-bidoya”).
5. Mirsaid Qobuliy, Muhammad Ali G‘aribiy — Alisher Navoiyning tog‘alari, o‘z davrining ma’rifatli kishilari, shoirlari.
6. 1445 yil. 4 yoshli Alisher Navoiy oliy nasab oilalarning farzandlari ta’lim oladigan maktabga boradi, shu paytdan yozish, o‘qishni o‘rganadi.
7. Qur’oni karim, Sa’diy Sheroziyning “Bo‘ston”, “Guliston”, Farididdin Attorning
“Mantiq ut-tayr” dostonlari — Alisher Navoiyning ilk marotaba o‘qigan kitoblari, “Mantiq ut- tayr”ni to‘liq yod olgan.
8. Husayn Boyqaro — Alisher Navoiyning maktabdosh do‘sti, keyinchalik (1469-1506) Xuroson davlati hukmdori.
9. 1447 yil. Navoiylar oilasi Iroqqa ko‘chib ketadi. Iroqning Taft shahrida mashhur tarixchi olim Sharafiddin Ali Yazdiy va yosh Alisher Navoiyning tarixiy
uchrashuvi yuz beradi. Alloma yosh Alisherni — “Umring uzoq, boshing omon bo‘lsin. Olim, fozil bo‘lib, yaxshi obro‘ga erishgaysan”, – deb bashoratomuz duo qiladi.
10. 1450 yil. Navoiylar oilasi yana Hirotga qaytadi. Otasi G‘iyosiddin Bahodir Sabzavor viloyati hokimi etib tayinlanadi.
11. 1452 yil. Navoiylar oilasi Hirotga qaytib keldi.
12. Xoja Yusuf Burhon — o‘z zamonasining mashhur musiqashunosi. Alisher Navoiyga
musiqa sirlarini o‘rgatgan ilk ustozlardan.
13. Mirshohiy — Alisher Navoiy 10-12 yoshlarida bu keksa shoir bilan she’riy yozishmalar qilib turgan.
14. Lutfiy — Alisher Navoiyning ustozi, “Orazin yopg‘och ko‘zumdin
sochilur har lahza yosh, Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz nihon bo‘lg‘och quyosh”, deb
boshlanadigan yosh Alisher Navoiy g‘azaliga, agar iloji bo‘lsa, o‘zining o‘n-o‘n ikki ming turkiy va forsiyda yozgan she’rlarini almashtirmoqchi bo‘lgan shoir.
15. “Navoiy” (“Navo” so‘zidan) — o‘zbek tilidagi she’rlari taxallusi.
“Foniy” (“Fano” so‘zidan) — Alisher Navoiyning fors-tojik tilidagi she’rlari va “Lison ut-tayr” dostonida qo‘llagan taxallusi.
16. 1457 yil. Alisher Navoiy 16 yoshida otasi G‘iyosiddin Kichkina vafot etadi. Shu yil Abulqosim Bobur xizmatiga kiradi. Mashhad shahrida o‘qishni davom ettiradi. Sayyid Hasan Ardasher, Komil Turbatiy singari mashhur shoirlar bilan tanishadi, yaqindan do‘stlashadi.
17. 1459 yil. Temuriylardan Abusaid Xuroson taxtini egallaydi, Alisher Navoiy va uning yaqin qarindoshlari ta’qibga uchraydi, xususan, tog‘alari Mir Sayid taxallusi Kobuliy) va Muhammad Ali (taxallusi G‘aribiy)lar qatl qilinadi.
18. 1465 yil. Alisher Navoiy Samarqandga keladi, Movaraunnahrning ijtimoiy-siyosiy, jug‘rofiy holati bilan tanishadi.
19.Fazlulloh Abulays Samarqandiy, Aloyi Shoshiy — Alisher Navoiyga Samarqandda tahsil bergan mashhur olimlar.
20.Mirzo hoji So‘g‘diy, Sayyid Qutb Samarqandiy, Yusuf Safoiy, Shayxim Suhayliy — Alisher Navoiy tanishgan va muloqotda bo‘lgan samarqandlik shoirlar.
20.1469 yil. Hirot taxtini Sulton Husayn Boyqaro egallaydi, Alisher Navoiy Hirotga qaytadi, muhrdor lavozimiga tayinlanadi, keyinchalik amirlik (1472 yilda) martabasiga ko‘tariladi.
21.1476 yil. Alisher Navoiy — buyuk mutafakkir, shoir Abdurahmon Jomiy bilan
uchrashadi, uni o‘ziga ustoz va pir deb biladi.
22.XV asrning 70-yillari o‘rtalarida o‘zining birinchi devoni — “Badoyi’ ul- bidoya”ni tuzdi.
23.1476-1483 yillar orasida ikkinchi devoni — “Navodir un- nihoya” yaratildi.
24.1483-1485 yillar o‘zining 51 ming 230 misradan iborat mashhur “Xamsa”sini yaratdi.
25.1487 yil. Alisher Navoiy Astrobod viloyati hokimi etib tayinlandi.
26.1482-1489 yillar orasida o‘zining “Vaqfiya”, “Tarixi anbiyo va hukamo”, “Tarixi muluki Ajam” singari asarlarini yozdi.
27.1490 yil. “Holati Sayyid Hasan Ardasher” asari yaratildi.
28. 1491 yil. “Risolai muammo” asarini va “Majolis un-nafois”ni yozib tugalladi va keyinchalik qayta to‘ldirdi.
29.1492-1494 yillar oralig‘ida Abdurahmon Jomiy haqida “Xamsat ul- mutahayyirin” (“Besh hayrat”) asarini yaratdi.
30.1492-1498 yillar oralig‘ida “Munshaot”, “Mezon ul- avzon” (“Vaznlar o‘lchovi”),
“Holati Pahlavon Muhammad”, “Nasoyim ul- muhabbat” (“Muhabbat shabadasi”) asarlarini yozib tugatdi.
31.1491-1498 yillar orasida “Xazoyin ul-maoniy” (“Ma’nolar xazinasi”), “Devoni Foniy”ni tuzdi.
32.1498-1499 yillarda “Lison ut- tayr” falsafiy dostonini, “Muhokamat ul-lug‘atayn” (“Ikki til haqida muhokama”)ni yozdi.
33.1500 yil so‘nggi yirik asari — “Mahbub ul- qulub” (“Ko‘ngillarning sevgani”)
asarini yozdi.
34.1501 yil 3 yanvarda Alisher Navoiy vafot etdi.

Omad

Dilrabo

Сана: Пайшанба, 09-Фев-2012, 12:55 | Изох # 5

Сайт ашаддий мухлиси

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 1188

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: 628

Холати: Хозир йўқ

Ajoyib mavzu! Z.M.Bobur va bowqa atoqli ajdodlarimiz haqida ham alohida mavzu ochilsa ajoyib iw bölardi.

Nigohimda jamdir bu olam...

Сана: Пайшанба, 09-Фев-2012, 12:58 | Изох # 6

Форум рахбариятидан

Гурух: ФОРУМ МОДЕРАТОРИ!

Изохлар: 195

Тақдирланишлар: 5

Хурмат даражаси: 782

Холати: Хозир йўқ

Quote (Dilrabo)

Ajoyib mavzu! Z.M.Bobur va bowqa atoqli ajdodlarimiz haqida ham alohida mavzu ochilsa ajoyib iw bölardi.

Хар бир буюк ижодкорларимизнинг туғилган кунларига бағишлаб мавзулар очишга, уларнинг ижод намуналаридан баҳраманд қилишга харакат қиламиз.

Сана: Пайшанба, 09-Фев-2012, 13:02 | Изох # 7

Sayyod.com мухлиси

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 528

Тақдирланишлар: 2

Хурмат даражаси: 1233

Холати: Хозир йўқ

O’zbek xalqi ma’naviy dunyosining shakllanishiga g’oyat kuchli va samarali ta’sir
ko’rsatgan ulug’ zotlardan eng buyugi – Alisher Navoiy bobomizdir.Biz uning mo’tabar
nomi, ijodiy merosining boqiyligi, badiiy dahosi - zamon va makon chegaralarini bilmasligi haqida doimo fahrlanib so’z yuritamiz.
Alisher Navoiy xalqimizning ongi va tafakkuri, badiiy madaniyati tarixida butun bir davrni tashkil etadigan buyuk shaxs, milliy adabiyotimizning tengsiz namoyondasi, millatimizning g’ururi, shoni-sharafini dunyoga tarannum qilgan o’lmas so’z
sa’natkoridir.Ta’bir joiz bo’lsa, olamda turkiy va forsiy tilda so’zlovchi biron bir inson yo’qki, u Navoiyni bilmasa, Navoiyni sevmasa, Navoiyga sadoqat va
e’tiqod bilan qaramasa.
Prezidentimiz Islom Karimov

2008-yilda nashrdan chiqqan “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch “ nomli asarida Alisher Navoiyga shunday ta’rif berganlar:
“Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, u avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak,
mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak, shoirlarning sultonidir.
Inson qalbining quvonchu qayg’usini, ezgulik va hayot mazmunini Navoiydek teran
ifoda etgan shoir jahon adabiyoti tarixida kamdan kam topiladi. Ona tilida muhabbat, uning beqiyos boyligi va buyukligini anglash tuyg’usi ham bizning
ongu shuurimiz, yuragimizga avvalo Navoiy asarlari bilan kirib keladi. Biz bu bebaho merosdan xalqimizni, ayniqsa, yoshlarimizni qanchalik ko’p bahramand etsak, milliy ma’naviy yuksaltirishda, jamiyatda ezgu insoniy fazilatlarni kamol toptirishda shunchalik qudratli ma’rifiy qurolga ega bo’lamiz”.

Alisher Navoiy :
“Oldig’a qo’yganni emak - hayvon ishi
Og’ziga kelganni demak - nodon ishi”.

Omad

Сана: Пайшанба, 09-Фев-2012, 13:11 | Изох # 8

Иштирокчи

Гурух: Янги аъзо

Изохлар: 142

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: 652

Холати: Хозир йўқ

O'PAY
Dedim:'Zaqaning tutub saqog'ingni o'pay,
Ko'z-qoshingga surtubon qabog'ingni o'pay,
Guldek yuzing islabon dudog'ingni o'pay,
Yo'q,yo'q,yo'q, agar desang,ayog'ingni o'pay.

chelsea chempion...

Сана: Сешанба, 14-Фев-2012, 11:12 | Изох # 9

Sayyod.com мухлиси

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 528

Тақдирланишлар: 2

Хурмат даражаси: 1233

Холати: Хозир йўқ

Kamol aka Bobur bobomiz haqida ham mavzu ochsangiz g'azallaridan "ko'chirib" qo'yardik

Omad

Janob420

Сана: Сешанба, 14-Фев-2012, 12:06 | Изох # 10

Рўйхатда

Гурух: ЗАПРЕТДА!

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: -1

Холати: Хозир йўқ

Гохи лайли гохи мажнун булиб сен.
Яшайсан достонларимда.

Men sevaman

Сана: Сешанба, 14-Фев-2012, 13:13 | Изох # 11

Форум рахбариятидан

Гурух: ФОРУМ МОДЕРАТОРИ!

Изохлар: 195

Тақдирланишлар: 5

Хурмат даражаси: 782

Холати: Хозир йўқ

бугун яна бир буюк мутафаккир, ғазалнавис шоир, улуғ хукмдор ва меҳрибон ота - Захириддин Мухаммад бобур хазратларининг таваллуд айёмлари...

Janob420

Сана: Сешанба, 14-Фев-2012, 13:37 | Изох # 12

Рўйхатда

Гурух: ЗАПРЕТДА!

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: -1

Холати: Хозир йўқ

Ikki buyuk shoir, ikki musofir
Navoiy Hirotda, Qobulda Bobur.
Sizni o’ylatmasmi bu jumboq, bu sir, Navoiy Hirotda, Qobulda Bobur…
Buni tasodifmi atayin, ayting,
Qitmir qismat o’yni deyinmi yo bir? Ko’rib qo’y, Turkiston, ikki shoh bayting
– Navoiy Hirotda, Qobulda Bobur. Jafo etganga ham jabr etmadik, Gadoni siyladik goho, xudo bir. Daholarimiz qadriga yetmadik – Navoiy Hirotda, Qobulda Bobur.
Yer yonar jahannam afg’onda yal-yal, Kulrang ko’rpa yanglig’ bulut yonodur. Yonar ne tiklagan bo’lsa bir mahal – Navoiy Hirotda, Qobulda Bobur.
Ikki buyuk hikmat, ikki xush zabon, Ikki buyuk dildan yo’qdir sado bir.
Biz g’animga bejang topshirgan qo’rg’on – Navoiy Hirotda, Qobulda Bobur.
Uchrashishmagandi ular hayotda, Yoturlar yonma-yon ikki lahatda. Nima deysiz endi, hayot-hayot-da – Navoiy Hirotda, Qobulda Bobur.

Muhammad Yusuf.

Men sevaman

Сана: Сешанба, 14-Фев-2012, 13:52 | Изох # 13

Sayyod.com мухлиси

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 528

Тақдирланишлар: 2

Хурмат даражаси: 1233

Холати: Хозир йўқ

Boburni hayoti haqida hikoya qiluvchi "Yulduzli tunlar" (adashmasam shunaqa edi) romanini o'qib chiqishni maslahat beraman. 1-2 yil oldin o'qigandim shu kitobni negadir hozir topaolmadim

Omad

Сана: Сешанба, 14-Фев-2012, 15:05 | Изох # 14

Форум рахбариятидан

Гурух: ФОРУМ МОДЕРАТОРИ!

Изохлар: 195

Тақдирланишлар: 5

Хурмат даражаси: 782

Холати: Хозир йўқ

ушбу асар Пиримқул Қодиров қаламига мансуб бўлиб 2 қисмдан иборат: 1- си Бобур хазратларига таалуқли "Юлдузли тунлар" ("Бобур) деб номланса, 2-қисми унинг фарзандлари хаёти билан боғлиқ бўлиб "Авлодлар довони" деб номланади...

Сана: Сешанба, 14-Фев-2012, 16:34 | Изох # 15

Иштирокчи

Гурух: Янги аъзо

Изохлар: 142

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: 652

Холати: Хозир йўқ

Zahiriddin Muhammad Bobur
Zahiriddin Muhammad Bobur (1483—1530) Ulug` o`zbek shoiri, mutafakkir, tarixchi va davlat arbobi; markazlashgan davlat va boburiylar saltanati asoschisi.
Hayoti
Zahiriddin Muhammad Bobur Andijon (1483 y. 14 fevral)da tug`ilgan. Amir Temurning beshinchi avlodi, Farg`ona hukmdori Umarshayxning farzandi. Bobur 12 yoshda (1494) taxtga chiqdi. 1503—1504 yillarda Afg`onistonni egallaydi. 1519—1525 yillarda Hindistonga 5 marta yurish qiladi hamda uch asrdan ortiqroq davom etgan (1526—1858 y.y.) Boburiylar (g'arbda Buyuk Mo'g'illar nomi bilan mash'hur) saltanatiga asos soladi. Bobur 1930 yilda Agra (Hindistonda)da vafot etgan. Qabri keyinchalik vasiyatiga ko`ra Qobulga ko`chirilgan.
Shoir
Lirik merosi «Qobul devoni» (1519)ga, 1528-29 yillarda «Hind devoni» ga jamlangan. To`liq devon tuzgani haqida ma`lumot bor. She`rlarining umumiy hajmi 400 dan ortadi. Shundan 119 g`azal, 231 ruboiy va tuyuq, qit`a, fard, masnaviy kabi janrlarda asarlar yaratgan. She`rlarini mavzu jihatidan oshiqona, ta`limiy, tasavvufiy, hasbi hol kabi turlarga ajratish mumkin. Bobur she`riyati intellektual qalb izhori sifatida arqoqlidir. Uning asarlari samimiy, ravon, usluban tugal va mushakkaldir. Bobur ruboiy janrini turk adabiyotida dunyoga olib chiqqan shoirdir.
Boburning ulug` asari «Boburnoma» bo`lib, uni «Vaqoe» deb ham nomlaydilar. Buyuk memorial asarda 1494—1529 yillari Markaziy va Kichik Osiyoda, Yaqin va O`rta sharq mamlakatlarida kechgan voqealar bayon etilgan. «Boburnoma»ning o`ndan ortiq qo`lyozma nusxalari bor. Asarni Qozonda N.I. Ilminskiy (1857), Londonda Beverij xonim nashr (1905) etgan. O`zbekistonda dastlab professor Fitrat 1928 yilda asardan parchalar e`lon qildi. «Boburnoma»ning 1948—1949 yillarda ikki jildli; 1960, 1989 yillarda tuzatilgan, 2002 yilda to`ldirilgan qayta nashri amalga oshirildi.
Boburning nashr qilingan asarlari «Boburnoma»ni Abdurahim xoni xonon (1586) fors tiliga, Vitsen (1705) golland tiliga, J.Leyden (1826) va V.Erskin ingliz tiliga, Pavel de Kurteyl (1871) fransuz tiliga, Rashit Rahmati Arat (1940) turkchaga, Mixail Sale (1943) ruschaga tarjima qilganlar. 1826—1985 yillar davomida «Boburnoma» 4 marta ingliz (1826,1905,1921,1922), 3 marta fransuz (187, 1980, 1985), 1 marta nemis (1878) tiliga o`girilgan.
Yangi alifbo-"Xatti Boburiy"ni (1504) kashf qildi. Unda she`rlar yozdi va Qur’on ko`chirtirdi.
Boburning soliq ishlari haqida ma`lumot beruvchi «Mubayyinul-zakot» (1521), aruz vazni haqidagi «Risolai aruz» (1523-25) kabi asarlari bor. «Aruz risolasi»da turkiy aruzning tabiati, taraqqiyoti va she`riy asarlardagi ko`rinishlari; aruzning 272 vazni va 21 bahriga ilmiy sharhlar berilgan. Xoja Ahror Valining «Volidiya» asarini o`zbekchaga she`riy tarjima qilgan. Boburning «Harb ishi», «Musiqa ilmi» nomli asarlar yaratgani haqida ham ma`lumot bor. Ammo, ular topilgan emas.
Javohirlal Neru, M.Gandi, A.K.Singxa, B.A.Luniya kabi davlat va fan arboblari Bobur va boburiylarning Hindiston taraqqiyotidagi, jahon sivilizatsiyasidagi mavqeini haqqoniy e`tirof etgan.
Bobur ijodi bilan xorijiy olimlardan U.Erskin, S.M.Edvards, A.Beverij, X. Beverij, R.M.Kaldekot, Ch.Stori, E.Xolden, L.U.King. F.J.Talbot, D.Ross, J.Elfiniston, I.Mano; F.Ko`prulu, Z.Mansuriy, A.K Singxa, R.Sharma, R.R.Arat, H.Boyir, Sh.Yorqin; N.Ilminskiy, N.Veselovskiy, A.Samoylovich, M.Sale, I.V.Stebleva; o`zbek olimlari Fitrat, P.Shamsiev, H.Yoqubov, V.Zohidov, S.Azimjonova, A.Qayumov, A.Abdug`afurov, G`.Salomov, N.Otajonov, B.Qosimov, S.Hasanov, H.Boltaboev v.b. shug`ullanganlar. O`zbekiston Milliy universiteti olimlari Boburning she`riy mahorati, «Mubayyin» asari borasida tadqiqotlar olib borishmoqda.
«Bobirnoma» mavzusida qator badiiy asarlar ham yaratilgan. Flora Anna Stilning «Boburxon» (Parij, 1940), Fernard Grenardning «Bobur» (Parij, 1930), Harold Lembning «Bobur-yo`lbars» (Nyu-York, 1961) romanlari, Vambek Gaskonining «Bobur va uning avlodlari yoki Buyuk mo`g`ullar» (Nyu-York, 1980) esse-romanlari shular jumlasidandir. Hindistonlik Muni La`l boburiylar haqida 6 ta roman yozgan. O`zbek adabiyotida Oybek, P.Qodirov, B.Boyqobilov, X.Sultonov, X.Davron Boburga bag`ishlab roman, qissa va dostonlar yaratdilar.
Bobur nomida xalqaro ilmiy eksriditsiya mavjud bo`lib, uning a`zolari Bobur qadamjolari bo`ylab besh marta safar uyushtirdilar. Ekspeditsiya materiallari asosida «Bobur va uning jahon sivilizatsiyasida tutgan o`rni» memorial muzeyi tashkil qilinib, uning jamg`armasida Bobur nomi bilan bog`liq 500dan ortiq kitob va manbalar bor. Andijonda Bog`i Bobur tashkil qilinib, buyuk shoirning hoki keltirilgan ramziy qabr bor, Ark ichi memorial kompleksi Bobur yashagan davr haqida ma`lumot beradi.

chelsea chempion...

Сана: Душанба, 09-Апр-2012, 11:41 | Изох # 16

Sayyod.com мухлиси

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 528

Тақдирланишлар: 2

Хурмат даражаси: 1233

Холати: Хозир йўқ

Sohibqiron Amir Temur 1336-yil 9-aprel Kesh (hozirgi
Shahrisabz) shahri yaqinidagi Xoja ilg‘or qishlog‘i (hozirgi Yakkabog‘ tumani) da tug'ilgan.
1405-yil 18- fevral da vafot etgan

Добавлено (09-Апр-2012, 10:29)
---------------------------------------------
To‘liq ismi Amir Temur ko‘ragoniy ibn Amir Tarag‘ay ibn Amir Burqul bo‘lgan bu buyuk tarixiy shaxs o‘rta asrning yirik davlat arbobi, buyuk sarkarda, kuchli va markazlashgan davlat asoschisi, ilm-fan va madaniyat homiysidir.
Yozma manbalarda u Temurlang, Yevropa adabiyotida Tamerlan
nomlari bilan ta`riflanadi. Amir Temurning onasi Takinaxotun buxorolik mashhur faqih Toj ash- sharia (shariat toji) taxallusi bilan mashhur bo‘lgan Ubaydulla ibn Mas`udning avlodi (1350-yil vafot etgan) edi. Uning otasi Amir Tarag‘ay barlos urug‘ining oqsoqolilaridan bo‘lib, Chig‘atoy ulusining e`tiborli beklaridan hisoblangan. Uning ajdodlari esa Chig‘atoy saroyi mulozimlari qatoridan o‘rin tutgan. Ular Kesh
va Nasaf viloyatida o‘z mulklariga ega bo‘lgan va bu yurtda
hokimlik qilgan. Shu boisdan Amir Temurning otasi Amir
Tarag‘aybek ham yilda bir marotaba Ili daryosi bo‘yida xon
tomonidan chaqiriladigan el-yurt
bek va biylarining umum qurultoyiga taklif etilar va bunday
yig‘inlarda qatnashardi. Amir Temurning yoshligi ona yurti Keshda kechdi. Yetti yoshga
to‘lgach, otasi uni o‘qishga beradi. U yoshlik chog‘laridanoq
chavandozlik va ovga ishqiboz bo‘lib, kamondan nishonga o'q uzish, ot choptirish turli mashq va harbiy o‘yinlar bilan mashg‘ul bo‘lishni yoqtirar edi. Shu asnoda Amir Temur tulporlarni saralab ajrata oladigan mohir chavandoz va dovyurak bahodir sifatida voyaga yetadi.

Добавлено (09-Апр-2012, 10:41)
---------------------------------------------
O‘zining ilk harbiy
faoliyatini Amir Temur qo‘l ostidagi navkarlari bilan ayrim viloyat amirlariga xizmat qilishdan boshlagan. Ularning o‘zaro kurashlarida mahorat va oliyhimmatlik Amir Temurning shuhratini oshirib, uning dong‘i
butun Qashqadaryo vodiysi, xususan Kesh viloyatiga yoyilgan.
Amir Temur aql - zakovati, shijoati va jasorati to‘g‘risidagi shuhrat uni Movarounnahrning nufuzli amirlaridan avval Joku Barlos,
so‘ngra Amir Qazog‘on
(1346-1358) bilan yaqinlashtirgan. Otasi Amir Temurni avval (1352) Amir Joku Barlosning qizi Turmish Og‘oga uylantiradi. 1362 - yilda Amir Temur Qazog‘onning nabirasi, Amir Husaynning singlisi Uljoy Turkon Og‘oni o‘z nikohiga oladi. Keyingi nikoh tufayli Balx amiri bilan bog‘langan qarindoshlik aloqalari shubhasiz Amir Temur
bilan Amir Husayn o‘rtasidagi ittifoqni yuzaga keltirdi va
Mo‘g‘ullarga qarshi jiddiy kurash boshlandi.
Amir Temurning Movarounnahrni birlashtirish yo‘lidagi dastlabki harakati XIV asrning 60-yillar
boshlaridan boshlangan. XIV asrning 50-yillari oxirida Movarounnahrda amirlarning o‘zaro kurashi kuchayib, Amir Qazag‘on o‘ldirildi. Oqibatda mamlakatda siyosiy parokandalik vujudga kelib ulus bir qancha mustaqil bekliklarga bo‘linib ketadi. Yettisuv va Sharqiy Turkistonda hukmronlik qilayotgan mo‘g‘ul xonlari Movarounnahrdagi siyosiy vaziyatdan foydalanib, bu yerda o'z hokimiyatini o‘rnatishga harakat qiladilar. Jeta xonlaridan Tug‘luq Temur va uning vorisi
Ilyosxo‘ja 1360-1361, 1365- yillarda Movarounnahrga bir necha bor bostirib kiradilar. Biroq Movarounnahr aholisi
mog‘ullarga qarshi kurashga jur`at eta olmaydilar. Kesh viloyatining hukmdori Hoji Barlos Xurosonga qochadi. Mana shunday og‘ir pallada Amir Temur maydonga kiradi.

Omad

fer_shon

Сана: Душанба, 09-Апр-2012, 11:46 | Изох # 17

Рўйхатда

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 9

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: 530

Холати: Хозир йўқ

Amir Temur el-yurtni o'z tasarrufiga olish va itoatda tutish uchun 12 tuzuk tuzdi:

1) Podshohlar bir so'zlik bo'lishi va aytgan so'ziga amal qilishi, belgilangan har bir ishini bilib qilishi lozim.
2) Har bir ishda adolatpesha bo'lishi, atrofida ham shunday kishilarni tutishi zarur .
3) Ne ishniki qilar bo'lsa, o'zi hukm chiqarsin.
4) Biror ishga azmu-qaror qilar ekan, qarorida qattiq tursin.
5) Oning amr-u farmoni hamma uchun vojib bo'lsin.
6) Podshohlik ishlarini biron boshqa kimsaga ishonib berib qo'ymasin.
7) Ne ish qilmoqchi bo'lsa, boshqalar bilan kengashsin, lekin maslahatning foydalisini olsin.
8) Saltanat, raiyat va Sipoh ishlarida yaxshi-yomon gaplar eshitsa, haqiqat qilib, shoshmasdan, mulohaza bilan hukm chiqarsin.
9) Sipoh va raiyat oldida o'zini haybatli va jiddiy tutsin-ki, hech kim bo 'yin tovlash va gap qaytarishga jur'at etolmasin.
10) Raiyat, xazina, lashkar va saltanat podshohning hukmi ostidadir, u buni doimo esda tutmog'i lozim.
11) Saltanatni idora qilishda boshqani o'ziga sherik qilmaslik kerak.
12) Ahli kengashdan ogoh va hushyor bo'lmog'i lozim, chunki ko'pincha ayb axtaradilar va uni tashqariga tashiydilar .

bek88

Сана: Душанба, 09-Апр-2012, 16:50 | Изох # 18

Сайт ашаддий мухлиси

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 1565

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: 649

Холати: Хозир йўқ

Qarshida xaqiqiy bayram kayfiyatini sezish mumkin. Buyuk bobokonalimiz Amir Temur tug'ilgan kun eslanib, qilgan ishlari olqishlarga qolmoqda. Amir Temurni to'g'ilgan kuni chet elarda xam nishonlanyotgan ekan.

Sayyod.com hayotim bir bo'lagi.

Olamgir(Alemgir)

Сана: Шанба, 02-Фев-2013, 14:39 | Изох # 19

Иштирокчи

Гурух: VIP

Изохлар: 444

Тақдирланишлар: 1

Хурмат даражаси: 571

Холати: Хозир йўқ

Yaqin kunlar orasida buyuk bobokolonimiz mir Alisher Navoiyning tavallud ayomlari. Keling azizlar yahshi korgan sevib oqigan sherlar-u ular haqida bilmagan malumotlarni yozaylik. Sizning hukmingizga Alisher Navoiy asaridan Alisher Navoiyning monologini havola qilmoqdaman (Yori Gulining o`limidan keyin)

Monologni joylashtiraolmayapman yordam bervorilar

Oltin qafas ichra gar qizil gul butsa,
bulbulga tikondek oshiyon bolmas emish!

Изохни тахрирлади (ўзгартирди) Olamgir(Alemgir) - Шанба, 02-Фев-2013, 15:02

Giyos

Сана: Сешанба, 05-Фев-2013, 21:35 | Изох # 20

Сайт ашаддий мухлиси

Гурух: ФОРУМ МОДЕРАТОРИ!

Изохлар: 1130

Тақдирланишлар: 6

Хурмат даражаси: 59

Холати: Хозир йўқ

Цитата (Olamgir(Alemgir))

Monologni joylashtiraolmayapman yordam bervorilar

Kuy… G`azal…
Oh qaytadan tirnar yaramni
Yana eslatdi-ul ma`shum haramni
Faqat bir iltimos ko`rkam chamanda
Ochib gul g`unchalar etganda xanda
Juvormag g`unchain esla ham yod et
Unutma, doimo ruximni shod et
Unutmayman seni toki tirikman
Sen jon o`rnida saqlar tirik tan
Hamon qalbimga sen ilhom solursen
Sening ishqing ila mangu qolurmen
Senga besh bebaho haykal qururmen
Gohi Shirin, gohi Layli bo`lib sen
Yasharsan doimo dostonlarimda
Xazonsiz gul kabi bo`stonlarimda
Men esa g`am bilan yig`lab o`tarmen
Sening ishqing bilan tanho o`tarmen…
…Yana ko`z yoshimu? Ko`nglimni buzma
Bu yosh daryosida behuda suzma
Bu daryo xavflidir g`arq aylagay bot
O`chirmas dil o`tin, ko`zyoshi xayhot
Xayhot!... bir osuda dam yo`q
Ko`ngil yig`laydi-ku, ko`zlarda nam yo`q
Essiz, taqdir ekan, qaydan bilibmiz
Azizim, dunyoga bevaqt kelibmiz
Mana, fasli bahor, ko`rkam chamanda
Ochib, gul g`unchalar qilganda handa
Gulimning qabriga ekkan chechaklar
Ochilgandur bu chog` ohum pechaklar
Kabi ko`k tog`iga chirmashmadinmu?

Sog' salomatlik...

oybek

Сана: Чоршанба, 06-Фев-2013, 02:11 | Изох # 21

Иштирокчи

Гурух: Форум аъзоси

Изохлар: 213

Тақдирланишлар: 0

Хурмат даражаси: 851

Холати: Хозир йўқ

ajoyib.....

Olamgir(Alemgir)

Сана: Пайшанба, 07-Фев-2013, 10:34 | Изох # 22

Иштирокчи

Гурух: VIP

Изохлар: 444

Тақдирланишлар: 1

Хурмат даражаси: 571

Холати: Хозир йўқ

Giyosbek sizga katta rahmat! Monologni yoq demasdan joylshtirib berganingiz uchun

Oltin qafas ichra gar qizil gul butsa,
bulbulga tikondek oshiyon bolmas emish!