Куни кеча хозир тақдим этилаётган мурожаатнома фейсбук ва ижтимоий тармоқларда тарқалиб қизғин мухокамаларга сабаб бўлмоқда. Ушбу хат ва унга билдирилган изохлар хамда айрим ижтимоий тармоқлардаги ушбу хат билан боғлиқ қизиқ мулохазаларни ўзгартирмаган холда тақдим этамиз:

ТИББИЁТ ХОДИМЛАРИНИНГ БУГУНГИ АҲВОЛИ 
    Хозирга келиб энг юксак, инсонпарвар касб эгалари бўлган тиббиёт ҳодимларининг Ўзбекистонда энг хор бўлган давридир. Айниқса, давлат қаромоғидаги тиббиёт ҳодимлари ( бирламчи звенода  ишлайдиганлар) моддий томондан жуда қийналмоқдалар. Улар давлат қаромоғида ишлашларига қарамай, ўз иш шароитларини ўз моддий маблағлари ҳисобидан тикламоқдалар. Тиббиёт ҳодимлари давлат даволаш муассасасида ишлашлари учун иш кийимларини - халатларни, концелария маҳсулотларини  (қоғозлар, ручкалар, журналлар , амбулатор карталар в.ҳ.к.), касалларни даволашда ишлатиладиган дорилар, шприцлар, пахта, боғлов материаллари, танометр, термометр, фонэндоскоп, давлат муассасаларини таьмирлаш учун,  хўжаликда ишлатиладиган совунлар, қоғоз салфеткалар, ҳаттоки ёриқлик берувчи электр лампаларигача ўз ҳисобидан сотиб олмоқдалар. Масалан, хозирги кунда  тонометр ўртача  100 минг сўм бўлса, йилига врач 3-4  марта сотиб олишга тўғри келади, халатларнинг нархи энг ками 40 минг сўмдан кам эмас. 
   Мустақиллик даврининг бошларидан бошлаб, тиббиёт ҳодимларининг ишлашлари учун шарт шароитлар йиллар давомида камайиб борди.  Энг ачинарлиси шуки, давлат тиббиёт муассасалари ҳодимларини  мъёрида ишлашлари учун юқорида кўрсатилган нарсаларни бермасаларда, шу нарсаларни текширувчилар орқали талаб қилмоқдалар ва жарима солмоқдалар! Олдин сен таъминлаб қўй, кейин талаб қил!!!
   Хозирги кунда, тиббиёт ҳодимлари нафақат тиббиёт ҳодими балки, кўча тазоловчи, боғбон, ахлат ташувчи, хаттоки пахта терувчи мардикор хамдир (бахтимизга бу гал пахта теримига тиббиёт ходимларини жалб қилмаслик тўғри эканлигини тушунуб еттилар)! 
  Хозирги кунда, тиббиёт ҳодимлари расмий ва норасмий ташкилотларнинг бадал тўловчиларихамдир.  Хеч қачон тиббиёт ҳодимларини ҳимоя қилмайдиган марказий матбуотга мажбуран тиббиёт ҳодимларини обуна қилиш, врачлар ассоциациясига, истеъмолчиларни ҳимоя қилиш ташкилотига, пахта ҳосилини териш учун мажбурий 300 мингдан ортиқ пул тўлаш (бугунги кунгача мавжуд бўлган), ундан ташқари давлат санэпид назорат ҳодимлари, ўт ўчирувчилар, фавқулотда ҳолат текширувчилари, хокимят, прократура учун ва бошқа текширувчиларни боқишни хам тиббиёт ҳодимлари бўйнига илиб қўйишган!!!
  Хозирги кунда, тиббиёт ҳодимларини оддий одамлар, шунингдек  расмий раҳбарлар томонидан ҳақорат қилиниши, уларни сўкиш ва ҳаттоки уриш оддатий ва жазосиз ҳолатга айланиб қолмоқда. Қўйдек юввош, бу инсонпарвар касб эгаларини ҳар-қанча хақарот қилса, хеч ким унга чора  кўрмайди(видео тасвирга мухирланган бўлса гина иложсиздан чора кўрилади). Агарда, Ўзбекистондаги фақат тиббиёт ҳодимлари бир-неча кун гина ишламаса, 100 минглаб одамлар турли касалликлардан  ўлиб кетган бўлар эди.  Хеч қайси касб эгалари врачларни ишини қилолишмайди. Врачлар эса ўзининг  билими ва инсонпарварлиги билан ҳамма касб эгаларининг ишини қилиши мумкин.
  Хозирги кунда тиббиёт ҳодимлари ўзлари  тиббиёт ҳодими бўла туриб, хар йили ўтадиган тиббий кўриклар улар учун пулли эканлиги мени жуда хам ажаблантиради! Гўёки, биз ишлаётган давлат муассасаси тиббиёт ҳодимларининг  шаҳсий корхонаси сифатида кўрилади.  Нега  биз давлат муассасасида ишлаб туриб тиббий кўрикдан пулли ўтишимиз керак? Тиббий кўрик мажбурий экан, нега у тиббиёт ходимлари учун пулли  бўлиши керак? Иккинчидан, қон билан ишлайдиган тиббиёт ҳодимлари хавф гуруҳига киришларига қарамасдан нима учун ОИТС, гепатит "С", "В" ва RW(заҳм) га қон топшириш тиббиёт ҳодими учун пулли-ю, фоҳиша, гиёҳванд ва махбус  учун текин?  Бу билан тиббиёт ходимларини  шаьни фоҳиша, гиёҳванд ва жиноятчиларчалик ҳам қадрланмаслигининг ифодаси эмасми?
  Хозирги даврда қон билан ишлайдиган тиббиёт ҳодимларининг хар йилги тиббиёт кўриги 130-170 минг сўмга тушмоқда. Хозирги кунда врачларнинг ўртача ойлиги  600-800 минг сўм  (100 АҚШ доллардан 
 ҳам кам) атрофидалигини  (ўрта тиббиёт ходимлариниг ойлиги эса олий ва ўрта маълумот талаб қилинмайдиган касб эгалари - кўча супурувчи ёки қоравулнинг ойлигидан паст бўлгани учун, уни қийматини ёзишни  ор деб билдим) инобатга олсак тиббий кўрикга кетадиган пул тиббиёт ҳодимларининг иқтисодий аҳволини ўта мушкулл 
аштириб қўйиши аниқ. 
           Бутун дунёда, тиббиёт касб эгалари халқнинг энг олий жаноб вакиллари ҳисобланади ва юксак қадрланади.
Узбекистонда эса унинг аксидир.
Бу мавзу жиддий мулохазалар ва ислоҳатлар талаб қилади...

Ушбу хат юзасидан ижтимоий тармоқлардаги фикрлардан:

 ВН: Eng qiziqarlisi kollej o'qituvchilari bilan ham yuz bermoqda, o'qituvchilar paxtaga chiqmaydi deb agar paxta terimida qatnashmayman deb kafolat xati yozdirib olib, o'sha kunni ertasiga paxtaga chaqirayabdi !! Undan ham a'lamlisi kuratorlik guruxlaridan ota - onalarni paxtaga jalb qilish haqida buyruq bor, ota - onalar unamasa o'zing paxta tergani bor biz bilmaymiz deyishadi !! Bunaqa ko'zbo'yamachilik o'rniga 15 kundan paxtaga hammaga ochiq oydin aytib olib chiqsa nima qilarkin.. O'qituvchi, shifokor paxtaga chiqishi jinoyat deyilgan kunni ertasidan paxtaga yo'naltirilayabdi .. Bu yerda qanaqa mantiq bor !!

ФО: Bu haqiqat. Maktabni a'lo tugatib,harbiy hizmatga ham borib,10 yil o'qigan vrachdan, 7-sinfni 3ga amallab tugatib, armiyaga borib kelib, kimgadir pora berib iwga kirgan oddiy qorovul militsiyaning iw haqi 2-2,5 barobar kop.

УА: Ха тугри. Участка нозирларига уй мащина хам берилди яна ойлиги маним ча 10 йил укиган врачникидан уч марта ча куп булса керак. Врачларга хам уй машина берса манимча яхши буларди. Участка милициясидан хам куп ишлиди ку врачлар.

 ГМ  Албатта, беш қўл баробар эмас. Фидоий шифокорлар кўп. Аммо.. 2015 йили онамни тошкентда операция қилдирдик. Шифокорлар 300 доллр бермагунча, сўраб ҳоли жонимизга қўймади.

 МУ:  Xozirgi juda kòp vrachlar kasbini biznesga aylantirgan bu aniq fakt! Agar òz ishini mahorat bn bajarganda bergan pulga achinmaysan. 10 yillar oldin meni bir vrach rak kasaliga chiqargan òshanda sal qolgam òzimi yoqib yuborishimga. Yana bir kasal bòlganimda bir kotta vrach,malakali hatto glav vrach bòlgan inson menga qarab bu tekin joy vijdoning bòlsa ket,vijdonsiz bòlsang yot degan. Òsha payt menda kista yorilib ketgan bòlgan. Bu bn hamma shifokorlar yomon demoqchimasman. Yaxshilari juda kòp! Bitta vrach ket degan bòlsa 2 vrach operatsiyaga olgan. Rahmat shu insonlarga. Uzim ham Endokrinologiyada bux.bòlib ishlaganman kòrganman vrachlarga qoyilgan sharoitlarni. Oylik kam,lekin tòlovlar juda kòp. Sportni raģbatlantirishga 1kunlik ish haqi,futbolni rivojlantirishga 1 kunlik,svet,gazga har oyda ushlanadi. SES kelsa albatta pul oladi bòlmasa shtraf,med.kòrik òtadi rostdan pulga tòģirliydi xullas vajlari kòp oylikni yoq qilishni. Keyin oladuda pul. Bu faqat medisinada emas barcha byudjet sohalarda shu ahvol.

 ЖШ:  Firma bilan nmaga iwlaydi majburligidan iwlaydi statistikani kurin 7 yil uqigan vraclarimiZ qancasi % firmaga iwga kirarkan majburligidan kayf qilib odam davolab utirsa bulmaydimi xoxlamaydimi ulayam xamma narsa majburlikdan kelib ciqadi  

МА:   Vrachni chöntagiga ozgina tiqmasang kasalga etibor bermaydi. Wunday xolatga xam guvox böldik. Oddiy apenditsit bilan kelgan bola dod deb ingrab yotibdi xech kimi iwi yoq. Akasi wowilganidan pul ovoliwni unutgan ekan. Doktorlarmi etibor bermayotgani uchun uyiga pul olib keliwga ketibdi. Kuchaniwmi og'riq zöridanmi apenditsit yorilib ketibdi. Bola olamdan ötdi. Aka kelib vajoxatda alam ustida vrachga tan jaroxati etkazgan. Aka qamalib ketdi vrach xam köp yawamadi. Bu voqealar viloyatlardagi chekka tumanlarning birida sodir bölgan voqealar. Wifokorlar xam rosa fidoyi u etgandek oppoq emas. Gippokrat qasamiga xech biri amal qilmaydi. Nimasiga noliydi. Xirurglar dang'illama uy solib qöwa qöwa mawina minib yotibdiku xozir. Ozgina vijdon kerak doktorjonlar.

 БЖ:  Yuqorida sanalgan holatlar faqat shifokorlar faoliyatida emas, boshqa sohada ham mavjud. Hammasiga sabr qilish kerak, sekin-asta iziga tushmoqda. 
Shifokorlarning bemordan pul talab qilishiga kelsak... Agar shifokor o'z kasbining ustasi bo'lib, bemorning sog'ligi uchun chin dildan qayg'ura olsa, bemorning kasaliga shifo topa olsa, bir kasalning oldini olib ikkinchi kasalning rivojlanishiga yo'l qo'ymasa, menimcha, bemor chin dildan rozi bo'lib shifokorni rozi qiladi. Lekin, afsuski, besh qo'l barobar emas. Men o'z boshimdan bu holni o'tkazganman. Revmatizm xastaligi bilan og'rib 10 lab shifokor ko'rigidan o'tdim. Xastalik ortga chekinish o'rniga rivojlanishda davom etdi. Shundan so'ng Toshkent tibbiyot akademiyasining (2-ToshMI)revmotologiya bo'limiga bordim. Ollohim meni jonkuyar shifokor Dilbar Kamolovnaga ro'para qildi. 3 yil davomida kasallikdan butunlay qutuldim. Vaholanki, menga oldin davolagan vrachlar bu xastalik bilan umrbod kurashishim kerakligini aytishgandi. Men Dilbar Kamolovnaga chin dildan rozilik bilan pul uzatganimda ham rad qilib olmagan. "Qizim, dorilaring qimmat. Dorilaringga ishlat" , - degan javob bilan qaytargan. Dilbar opa nafaqat ushbu xastalikni, balki organizmimda mavjud bo'lgan boshqa xastaliklarni ham davoladi. Men umrim yetgancha bu insonga ta'zim qilaman va bu insonni duo qilaman. Ilohim shunday shifokorlar bor bo'lsin! 
Lekin ba'zi shunday vrachlarni ko'rganmanki, tortinmasdan konsultatsiyaga falon miqdorda pul berib ket degan.

 АА: Реанимацияга тушиб улим хидини сезган, врачга нажот кулини чузган инсон хаетга, медицинага булган муносабати узгаради...

 ГТ: Ойликдан турли фондларга ушлаб колинишидан ташкари футбол клубига, борилмаган театру-концертларга пул йигишнинг хам чегараси бормикан?!

 РА: Hozirgi zamonda muomala vositasi bòlib pul katta ròl òynamoqda. Pul bor joyda tabiiyki harajat ham bòladi. Rejalashtrilgan harajatlar va rejalashtrilmagan harajatlar. Masalan tòy marosimlarini olaylik. Avvaldan rejalashtirilgan unga barcha yiqqan terganlarimizni bir kunda sarflaymiz. Televizorda ikki uch marta kòrinish bergan qòshiqchining ustidan beli sinmaganlarni sochamiz. Yòlda, guvohnomani sotip olganimiz tufayli, qoidani buzib qòysak, uzrlarimizni òzga chòntaklarga solib yuboramiz. Bolamiz birovni burnini qonatib qòysa xarajatni kattasini qilip bòlsa ham oqlap olamiz. Ammo yuragimiz urishi uchun, onajonimizning yo otajonimizning bu dunyoda yana tòyip nafas olishlari uchun, yoki bolamizzning orom olib uxlashi uchun esa xarajat qilish malol keladi. Bu bilan pora olish halol deyishdan yiroqmiz, faqatgina òz aqllaringga suyanib, insoflaringga suyanib aytganda sizni ranjitib qilingan xarajat, atigi 3 minutlik suniy fonogrammaga qilingan xarajat afzalroqmi yoki hayotning atigi 3 minutlik uzayishiga qilingan xarajatmi. Shifokor sizning pulingizsiz ham yashay oladi. Faqat unga qòl kòtarishdan oldin yoki uning ustidan maktub bitishdan oldin shularni òylap kòring. Zero "Bugun xor qilsang- ertaga zor bòlasan".

 ИВ: Уз кузим билан курдим- реанимацияда врачлар аварияда колган одамни куткариб коламан деб 3соат олишишди. Майдаланиб кетган. 3 соат стол олдидан кетмади врач кечаси ярим тунда. Эртаси куни соат 8 да яна касалларни "обход" килиб юрибди. Куни билан шифохонада болди.
Врач- бу бамисоли солдат- уйда ухлавоттими, то'йдами, чойхонадами...- каерда болса хам, чакиришади- кетди хизматга. Йок демиди, хакки йок унака деишга.

 ХК: Oylikni oshirsa vracham sanitarkasiyam pul suramaydi,   Shunchunam biznescentr bb ketganda majburliydan

 МЗ:  Muallifning gaplariga qoshilaman o‘z kozim bn kormasam eshitmasam aytmasdim alo baxolarga bitirgan chet ellarda borib o‘qib kelgan nevropotolig vrach kamida 10 yildan oshiq oqigan oliy malumotli inson oddiy poliklinikada 300000 ming oylikka ishlasa bu oylikdan na yolkirasiga na yeb ichariga yetkazadi kamiga farzandini bogcha puliga ham yetmaydiku shunga ham rozi bolib ishliman didila Kassallani korsez unga san doljinsan manga qarashga db ichvogan erkela kelib janjal qiladi 30 foiz kasal rahmat baraka top bolam disa 70 foizi bir tiynga qimmatsanla dib jaxl bn chiqib ketadi varchni sozlarni eshitmasdan

 ШНХ: Mayli bizni yerga ursinlar mayli kam oylik berishsin mayli biz poraxo'r bo'laylik barcha yomon illatlar bizda bo'lsin mayli. Lekin vazifamizni sitqidildan bajaramiz ayrim kasb egalariga oxshab boshqalarni ishiga burun tiqmemiz. 10yil o'qidik lekin Vatanimizni sevamiz kam oylik bersa ham. hudo hohlasa bizi koksimizga quyosh tegadi. Ishimizdan nolib vatanimizga qarshi qurol kotarmayapmiz xammasi asta sekinlik bilan iziga albatta tushadi. Bir ma'ruzada eshitib qoldim Tabib (shifokorlar)ni haqorat qilish paygambarni haqorat qilgan bilan barobar ekan. O'sha sizlar bir tiyinga olmedigan shifokorlarlar albatta kimnidir hayotini saqlab qolgan kimidir uyiga hursandchilik olib kelgan. Shifoni olloh beradi biz sababchi bolib qolamiz. Kimni joni qayerda qachon uzilishi ham olloh biladi biz sababchi bolib qolamiz. Hurmatli yurtdoshlar Bir birimizga hurmat etibor bilan munosabat qilaylik. Shifokorlik masuliyatli murakkab kasb agar bu kasb qanday ekanligini bilaman desangizlar 10yil o'qib biror bir tibbiyot muassasasida ishlab koringlar va undan keyingina gaplashamiz!!!! Soglik salomatlik sizlarni hech qachon tark etmasin!!!!

Н: Айникса бирламчи звено - тез ёрдам ва поликлиника врачлари - энг хор катлам, кейин больницаланики

Халат тугул ручка майли, пахта, спирт, бинт ва х.к лани бермидию. Поликлиникада 3йил ишлаганимда 10 йил укиб шунака хор булиб юришимиз алам килиб кетган. 
Камига рахматни урнига тухматга колган кунлаям буган. Поликлиникада дипломимни отработка килдиму, сразу бушадим. 
Врачлани порахур диб айблашдан олдин нима сабабдан шунака буп коганини сабабига етиш кере. Уланиям оила бола чакаси рузгори бор. Ойлигини ишхонада ойли берадиган куни ташаб чикса шундо, у канака яшиди? Яна коммунал туловла, еб ичиш кийим кече.  

Бечара врачла ремонтиниям узи килади, канцтовариниям пахта спирт, дориниям, тонометр, бошка курол яроглани узи сотволади. Давлат томонидан берилмиди бу нарсала, Халат, форма, Форма камида 250-300 минг туради, халатла камида 50минг, бумаса унданам куп.  
Яна касалла шикоят килишади фирмани дорисини ёзди, лабораторияга юборди диб. Шу фирмала тонометр, халат ва бошка нарсала билан таъминлавотди врачлани дорисини ёзганичун. Барибир нимадир дорини ёзади, кайтанга азгина бусаям узиям фойда кигани яхшику. 
Лабораторияям бонус ажратади, барибир катдадир топширади, шунакекан йулланма бн борса нима кипти. 
Аммо бир томони бор, узим шунга амал киламан, совгасига ёки бонусига учибмас, ростан керели ва ёрдам берадиган дорини ва ишончли натижа берадиган лабораторияни ёзаман. Чунки манам болларимга халол ризк едиришим кере. Аёллаку майли, стаж, бошка учун укидимку шунча диб индами ишлаб юради, эри бокади оилани. Аммо эркак шифокор буса ёки оилада хам эр хам хотин шифокор буса кийин.

Х: Тугри ,давлатга карашли хамма тиб.т муассасаларида шу холат,ойли кегунча узуун списка килинади:СэСга шунча,прокуратурага мунча,канц.яга,совун,поршок бирбалолага шунчадан,нимадур бузилган,унга мунчадан ,пахта, спиртга и камига ушатта утирганиз учун главврачга  шунчадан,карабсизки узи камгина ойликдан хеч нарса комидиям

 Кейин врачла мажбур булишади бепул диб ёзиб куйилган пол.калада беморладан пул олишга

 Куп врачла пол.калада стаж учун ишлашадиде,чунки частныйлада камдан кам холда стажи юради

Ж: Otgan oyda oglimni nemis tiliga kursga bervotganimda ikkita doktor bilan gaplashib qoldim, nega til organvosiz disam bittasi hirurg bittasi opka sili bilan shugullanadigan vrach ekan, sohamni ozgartiraman Germaniya til organib ketmoqchiman, bu yerda ishlagim kemayapti dovotgan edi sil bilan shugullanadigan vrach, ishlagan oyligim ozimdan ortmiydi har hil yig yig bn jonga tegdi, ishonasmi daje bollarimni bogchasini tolashga pulim yetmayapti didi, hirurg bn gaplashsam Amerikada oqib desertasiya yoqlab keganman, bu yerda portalga tushgan arizalar boyicha yugirib tanbeh eshitib jonimga tegdi qayerdan olaman dorilarni diydi, oddiy musol korichak bilan kegan kadalga kasalhonada pensilin qolgan endi shunga aptekadan antibiotik kuchlirogini olib kelin deb yozib bersam portalgayozvoribti, glavrach mani chaqirib nega bunaqa qilasiz pensilin bilan ukol qivuring dib mani urishib berdi, vijdonim qiynaladi pensilin tasir qimiydi yiringlab ketadiku divotti, shunga ketmoqchiman bizani himoya qiladigan organ yo, ishonasizmi bizadan kopchilik boshab yo keyvorvotti boshqa davlatga yo dori sotadgan kompaniyaga otib ketvotti oyligi yahshi bogani uchun divotti, hirurglar pochti qomayapti prokuratua prokuratura dib, nima kerek sizga yahshi ishlashiz uchun dosam oylikmi disam mayli biza vrachmiz kasalni sogligi muhim bizani ottan botga sudramasdan prokuraturani etvotti, yozuv chizuvlarimizni kamaytirsin bizani himoya qiladigan chiqsa ishliymiz didi

Bitta doktordan eshittim zub vrachdan kasaldan perchatka soraganiga portalga yozib 10 yillik doktorni ishidan boshatishibti 2 yil hech qayerga ishga omapti, dubayga ketib stajirovka qiganiga 3 oy qoliga pul tutqazishibti 10 ming dollar ahir man stajirovka qildim disa bu seni puling qol shotta dib oyleni ob kel ijarasini ozimiz toliymiz dibti qarang 2 ming perchatka uchun haydalib hozir chet elda 6 ming dollar oylik ovotti

Ғ: Hozi 103 dagi vrachlar ko'pi 2 -3 ta joyda ishlaydi)  Shunda taxminan 2-2,5-3 mln oladi. Har oy podstansisya fondiga 30000 so'mdan yig'amiz. Skoriyga hozi ishga kevotti 1-2 oy ishlab qochishvotti.  Majburlar ishlavotti.  Endi nima diydi. Fidoyi bo'lib, xalqim dib, ona vatan dib ishlaymizda diymizayu. Oila, bola chaqa qo'ymaydi. U yo'q, bu yo'q, u kerak. Bu kerak. ... Kasal bo'lsa tamom. Kamid  100000 doriga ketadi.  Vatanparvarlik vs oila = ?

ЭТ: Мени сахар им яна кутарилди бу хакикатни укиб

Менимча,  мавзуям тахлилам ва ечимлари хам мавжуд бўлган фикрлар тўплами. Лекин ўзим билган холатлардан   бир таниш  яхши мутахассис шифокорга яқиндагина хориждан келган бизнесмен уни бу ердаги ойлигини билиб кулгани ва  ўзини давлатида бу ойлигидан камида ўн баробар пул тўлашини айтиб ишга чақирган. У эса энди кетишга чоғланмоқда...

Биласизми, айнан маошни деб қанчадан қанча  тажрибали ва иқтидорли мутахассисларимиз чет-элда ишлашмоқда?

Чет элликлар учун! Шуниси алам қилади.

Шифокорларни халқда "мол дўхтири булар, порахўрлар" деймизу аммо яхши мутахасисслар ўз қадрини билиб чет-элга  кетгач, бу сохадагиларни қандайлари қоларди? Қолгани хам нимага мажбур бўлишинию ва  умуман бу мавзудаги  қисқа ва лўнда қилиб фикримни  сарлавхада билдирдим.